Læknablaðið - 15.04.2006, Side 7

RITSTJÓRNARGREINAR
Aðgengi þarf að vera gott og sem minnst hindrun
á því að fá upplýsingar úr skránni. Enginn vafi er á
að öryggi sjúklinga er meira ógnað af girðingum og
oftúlkaðri persónuverndarhyggju um sjúkraskrár
en af þeim óprúttnu sem hyggjast misnota upplýs-
ingar. Einnig þarf að efla verklagsreglur og klín-
ískar leiðbeiningar.
Pýðingarmikið er að einn læknir hafi heildaryf-
irsýn yfir vanda, þarfir og aðstæður hvers sjúklings.
Æskilegt er að heimilislæknar annist þennan þátt
meðferðar sjúklinga með langvinna sjúkdóma
meira en hingað til. Við alvarlega og flókna sjúk-
dóma sem hafa víðtæk áhrif á líf og heilsu sjúklings
getur verið æskilegt að sérhæfður lyflæknir annist
frumlæknisþjónustu (principal care physician).
Slíkt fyrirkomulag er algengt hjá sjúklingum með
líffærabilun á háu stigi eða líffæraþega. Flestir slík-
ir læknar hafa grunnþjálfun í almennum lyflækn-
ingum og ættu því að geta rækt þetta hlutverk með
sóma. Enn fremur er mikilvægt að öldrunarlæknar
gegni veigamiklu hlutverki í frumþjónustu aldr-
aðra einstaklinga með fjölþætt vandamál eða
mikla færniskerðingu. Sameiginleg umsjón með-
ferðar af hálfu heimilislæknis og sérhæfðs læknis
kemur stundum til greina.
Meðferð sjúklinga með alvarleg langvinn vanda-
mál er sjaldan eins manns verk heldur byggist
hún á teymisstarfi með þátttöku margra fagstétta.
Jafnframt eru aðgerðir sem hvetja til aukinnar
þátttöku sjúklinga í eigin meðferð líklegar til að
skila ávinningi og hefur meðal annars verið sýnt
fram á það í meðferð sykursýki og háþrýstings (6).
í nálægum löndum er komin nokkur reynsla
á gildi talsmanns sjúklinga (case manager) sem
starfar samkvæmt formlegu verklagi, hefur allar
upplýsingar um sjúkling og getur greitt götu hans í
gegnum heilbrigðisþjónustuna. Ef til vill hafa tals-
menn sjúklinga orðið til mests gagns fyrir geðfatl-
aða einstaklinga.
Enn fremur þarf að efla heimaþjónustu við fólk
með langvinn vandamál.
Síðast en ekki síst þurfum við að bæta eigin
stjórn. Læknar hafa sérþekkingu og eru vanir því
að taka ákvarðanir og standa við þær. Við þurfum
eigi að síður að geta lotið aga og boðvaldi því
öðruvísi rekast menn hver á annars horn. Af þessu
leiðir að við þurfum að efla leiðtoga okkar og
tefla þeim fram, en jafnframt þarf að skýra stöðu
faglegra yfirmanna innan heilbrigðisþjónustunnar.
Ljóst er að mikið hefur áunnist í glímunni við
langvinna sjúkdóma á undanförnum áratugum.
En þrátt fyrir að árangur af meðferð einstakra
sjúkdóma hafi batnað verður þörfin fyrir þjón-
ustu lækna æ meira krefjandi vegna vaxandi fjölda
aldraðra einstaklinga sem oft eru haldnir mörg-
um sjúkdómum. Þarfir sjúklinga verða að vera í
fyrirrúmi ásamt skynsamlegri nýtingu meðferð-
arúrræða. Nauðsynlegt er að bæði heimilislæknar
og sérgreinalæknar séu í fararbroddi þegar efla á
skipulag eftirlits og meðferðar langvinnra sjúk-
dóma og þeir þurfa ávallt að hafa fagmennsku í
læknisfræði að leiðarljósi.
Heimildir
1. Wagner EH. Austin BT, Davis C, Hindmarsh M, Schaefer J,
Bonomi A. Improving chronic illness care: translating evi-
dence into action. Health Aff (Millwood) 2001; 20: 64-78.
2. Haraldsson P. Hver á að annast meðferð og eftirlit langvinnra
sjúkdóma? Læknablaðið 2006; 92:318-21.
3. Gurwitz JH, Field TS, Harrold LR, Rothschild J. Debellis K,
Seger AC, et al. Incidence and preventability of adverse drug
events among older persons in the ambulatory setting. JAMA
2003; 289:1107-16.
4. Baker GR, Norton PG, Flintoft V, Blais R, Brown A, Cox J,
et al. The Canadian Adverse Events Study: thc incidence of
adverse events among hospital patients in Canada. CMAJ
2004; 170: 1678-86.
5. Rothman AA, Wagner EH. Chronic illness management: what
is the role of primary care? Ann Intem Med 2003; 138: 256-61.
6. Chodosh J, Morton SC, Mojica W, Maglione M, Suttorp MJ,
Hilton L, et al. Meta-analysis: chronic disease self-manage-
ment programs for older adults. Ann Intern Med 2005; 143:
427-38.
Læknablaðið 2006/92 259
L