Læknablaðið - 15.06.2006, Síða 34

KLÍNISKAR LEIÐBEININGAR / HJARTA- OG ÆÐASJÚKDÓMAR
Mynd 1. Dánarlíðni
afvöldum kransœða-
sjúkdóma meðal ýmissa
Evrópuþjóða.
Myndin byggist á
upplýsingum sem
fengnar eru á vefsetri
Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar.
við gögn úr Framingham-rannsókninni, en í ljós
hefur komið að hætta er á að reiknivélar sem
styðjast við þau gögn ofmeti áhættuna, sérstaklega
hjá þjóðum þar sem áhættan er lítil.
Höfundar íslensku leiðbeininganna telja að
vænlegast sé fyrir íslenska heilbrigðisþjónuslu að
taka mið af leiðbeiningum Evrópusamtaka um
forvarnir hjarta- og æðasjúkdóma frá 2003 (7).
Evrópsku leiðbeiningarnar byggja á tveimur meg-
inþáttum, annars vegar aðferðum til að reikna
út fjölþáttaáhættu á hjarta- og æðasjúkdómum,
svonefnt „SCORE (Systematic COronary Risk
Evaluation) system“ (15), og hins vegar áhættu-
kortum, svonefndum SCORE-kortum, sem eiga
að auðvelda einstaklingsbundið áhættumat í klín-
ískri vinnu. Höfundar evrópsku leiðbeininganna
benda á að líta beri á þær sem ramma og eru þjóðir
hvattar til að laga þær að séraðstæðum sínum og
nota eigin gögn til að reikna út tíðni sjúkdóma og
dauðsfalla þar sem því verður við komið lil þess
að leiðbeiningarnar henti því svæði þar sem þær
skulu gilda.
Fyrir einstaklingsbundið áhættumat samkvæmt
SCORE-kortum frá 2003 er Evrópu skipt upp í
tvenns konar áhættusvæði. Annars vegar svæði
með litla áhættu (low risk regions) og teljast
Belgía, Frakkland, Grikkland, Ítalía, Luxemburg,
Portúgal, Spánn og Sviss til þeirra. Hins vegar
svæði með mikla áhættu (high risk regions) sem
önnur lönd í Evrópu tilheyra og er ísland þar
á meðal. Til þess að meta einstaklingsbundna
áhættu er því stuðst við tvær tegundir áhættukorta,
eina fyrir svæði með litla áhættu og aðra fyrir
svæði með mikla áhættu. Þjóðir eru hvattar til
að nota eigin gögn ef þau eru til svo unnl sé að
ákvarða hvort þau tilheyra svæðum með mikla
áhættu eða litla.
Þær rannsóknir sem Evrópuleiðbeiningarnar
byggja á eru frá 8. áratug síðustu aldar. Dánartíðni
af völdum hjarta- og æðasjúkdóma hefur lækkað
mikið í mörgum löndum Evrópu á síðustu áratug-
um (mynd 1). Það hefur gert að verkum að dánar-
tíðni af völdum hjartasjúkdóma á Norðurlöndum
(að Finnlandi undanskildu) og í ýmsum öðrum
löndum sem áður töldust til svæða með mikla
áhættu er í dag svipuð og dánartíðni margra
landa sem töldust í lítilli áhættu á 8. áratugnum.
Áhættukort evrópsku leiðbeininganna byggja á
gömlum efnivið og hafa komið fram fjölmargar
vísbendingar um að þau leiði til ofmats á áhættu
í mörgum löndum Evrópu, einkum þeim löndum
sem talin eru vera í mikilli áhættu (16). Á vefsetri
norska hjartalæknafélagsins www.hjerte.no hafa
norskir sérfræðingar í hjarta- og æðasjúkdómum
áætlað að 5% líkur á dauða af völdum hjarta-
og æðasjúkdóma árið 1985 geti svarað til 2,5%
áhættu árið 2003. Svíar hafa einnig lagað evrópsku
leiðbeiningarnar að sínu svæði þar sem skoðun
leiddi í ljós að í Svíþjóð valda áhættuþættir miðl-
ungsáhættu og liggja því mitt á milli þeirra svæða
sem evrópsku leiðbeiningarnar telja svæði með
litla áhættu og svæði með mikla áhættu (17).
Með hliðsjón af framansögðu var ákveðið
að við gerð íslenskra leiðbeininga yrði notuð
aðferðafræði SCORE-kerfisins til að útbúa ný
áhættukort þar sem stuðst væri við nýjustu nið-
urstöður faraldsfræðilegra rannsókna á hjarta- og
æðasjúkdómum á Islandi.
Til þess að leiðbeiningar af þessu tagi komi
að sem mestu gagni þurfa þær að innihalda
raunhæf markmið, vera einfaldar í notkun og vera
aðgengilegar við klíníska vinnu. Ekki nota allir
tölvur við vinnu sína og því er æskilegt að boðið
sé upp á möguleika á að nota bæði áhættukort og
reiknivél, eins og áhætlureiknivél Hjartaverndar,
til þess að meta áhættuna á nákvæmari hátt.
Leiðbeiningar verða þó aldrei annað en stuðning-
ur fyrir heilbrigðisstarfsmenn við forvarnarstarf.
Erfitt er að láta fara saman að leiðbeiningar séu
einfaldar og aðgengilegar en svari jafnframt öllum
helstu spurningum sem upp koma í klínísku starfi.
Forgangsröðun vandamála, klínískt mat og góð
dómgreind eru jafnnauðsynleg við forvarnarstörf
og við önnur læknisstörf.
Mikilvægi áhættu reykinga, hreyfingarleysis og
offitu er ótvírætt og því verða allar leiðbeiningar
að leggja megináherslu á þessa þætti, jafnt fyrir
þá sem þegar hafa æðakölkunarsjúkdóm og þá
sem hafa ekki merki hjarta- og æðasjúkdóma. í
síðarnefnda hópnum getur verið nægilegt að ráð-
leggja aðeins lífsstflsbreytingar til þess að koma í
veg fyrir æðakölkunarsjúkdóm ef viðkomandi er
ekki í mikilli áhættu.
462 Læknablaðið 2006/92