Læknablaðið - 15.06.2006, Síða 44

UMRÆÐA & FRÉTTIR / INNFLYTJENDUR
Niðurstöður 2002: Skipting eftir heimsálfum (N=661)
Mynd 1: Innflytjendur
sem komu í skoðun
á Heilsuverndarstöð
Reykjavíkur eru víða að.
Myndin hér að ofan sýnir í
grófum dráttum dreifmgu
þeirra sem komu árið 2002
eftir heimsálfum.
vald og alltof mikla ábyrgð á þeim aðstæðum sem
uppi eru. Það er eðlilegt í samtali læknis við sjúk-
ling að gera kröfu um að hafa túlk sem veit hvert
hlutverk hans er, blandar sér ekki inn í samtalið
og tekur ekki ábyrgð á því. Túlkur þarf að gera
sér skýra grein fyrir mikilvægi trúnaðar og að þær
upplýsingar sem hann verður vitni að í samtali fái
hann vitneskju um einungis í krafti þess að hann
er túlkur og það eru þar af leiðandi ekki upplýs-
ingar sem hann varðar um á nokkurn hátt. Hann
á því engan rétt á því að blanda sér og skoðunum
sínum inn í samræðuna. Með því að gera slíkt eyði-
leggur hann möguleika læknis og sjúklings til sam-
skipta og færir athyglina til sín sem miðpunkt þess
samtals sem fram fer. í samskiptum með túlki er
alltaf fyrir hendi sú hætta á að hann fari að stjórna
samtali í krafti þess að hann hefur vald á báðum
tungumálum.
Vel þekkt er sú staða í túlkun sem kalla má 2:1
en þá þróast samtal þannig að til dæmis sjúklingur
og túlkur eru saman á móti lækni eða túlkur og
læknir saman á móti sjúklingi. Þetta gæti gerst
þegar sjúklingur og túlkur tala saman án þess að
túlka það sem fram fer tii læknis eða ef læknir
og túlkur tala saman án þess að túlka það sem
fram fer til sjúklings. Báðir kostir eru slæmir og
hindra eðlilegt samband milli læknis og sjúklings.
Sérstaklega þó þar sem túlkur og læknir tala saman
um sjúkling. Þá er mikil hætta á að sjúklingur upp-
lifi sig kúgaðan og utanveltu í samtalinu. Bæði
sem sjúklingur og innflytjandi er einstaklingurinn
í veikri stöðu og stendur engan veginn jafnfætis
lækninum. Túlkur á að gera samtalið mögulegt
með því að eyða þeim hindrunum sem eru til stað-
ar vegna tungumálaerfiðleikanna. Túlkur sem fer
að stýra samtalinu eða að tala við lækni án þess að
það sé túlkað fyrir sjúkling eykur þá upplifun sjúk-
ings að hann ráði engu um þá stöðu sem hann nú
er í og að hann sé fremur áhorfandi en fullgildur
þátttakandi í samtalinu. Túlkur á að túlka öll sam-
skipti sem eiga sér stað inni í herberginu og bera
jafnmikla virðingu fyrir öllum sem hann túlkar
fyrir. Hann á að forðast að vera virkur þátttak-
andi með frumkvæði í samtali en á fyrst og fremst
að hafa það markmið að vera brú á milli tveggja
menningarheima og tungumála (1).
Vandinn er að við búum í litlu samfélagi og oft
er sá túlkur sem þekkir hlutverk sitt og lítur á túlk-
un sem fag einfaldlega ekki til. Það er því iðulega
þannig að það leysir ekki allan vanda að fá túlk.
Einnig getur sú staða komið upp að sjúklingur eða
aðstandandi vilja ekki utanaðkomandi túlk því
þeir treysta ekki túlkum eða vilja ekki tilteknar
persónur inn í samtalið.
I dag er gerð sú krafa að sjúklingur fái skýrar
upplýsingar frá lækni um hvað að honum er, hvaða
meðferð sé í boði og viti af hugsanlegum auka-
verkunum meðferðar. Læknir á einnig að miðla á
skýran hátt skoðun sinni og ráðleggja sjúklingnum
hver sé besti kosturinn í stöðunni* (2). í öllu starfi
læknis er hann meðvitaður um þessar kröfur og
reynir að standa undir þeim. Framhjá því verður
þó ekki litið að þær vinnuaðstæður og þeir veik-
leikar í samskiptum læknis og sjúklings sem lýst
var hér að ofan eru daglegt brauð hjá þeim sem
sinna sjúklingum frá Asíu, Afríku, Rússlandi og
Austur-Evrópu svo dæmi séu nefnd. í starfi okkar
á síðastliðnum árum höfum við á lungna- og
berklavarnadeild Heilsuverndarstöðvarinnar oft-
sinnis staðið frammi fyrir vandamálum sem rekja
má til samskiptaörðugleika. Við erum meðvituð
um þá og reynum að vinna gegn þeim eins og hægt
er. Við gerum okkur þó fulla grein fyrir því að að-
stæður eru oft ekki eins og best verður á kosið. Eg
vil þó taka fram að með aukinni túlkanotkun hefur
okkur tekist að bæta til muna mætingu sjúklinga
og einnig meðferðarheldni. Samskiptaerfiðleikar
eru þó vandi sem sífellt þarf að taka með í reikn-
inginn og haga starfinu þannig að dregið sé úr
þeim eins og kostur er. Þeir þættir sem kunna að
skipta máli eru að:
1. tala skýrt í stuttum setningum
2. fá faglærðan túlk í stað fjölskyldumeðlims til að
túlka
* Lög nr. 74 frá 1997 um réttindi sjúklinga. 5. gr. “Sjúklingur á rétt á
upplýsingum um:
a. heilsufar, þar á meðal læknisfræðilegar upplýsingar um ástand og
batahorfur,
b. fyrirhugaöa meðferð ásamt upplýsingum um framgang hennar,
áhasttu og gagnsemi,
c. önnur hugsanleg úrræöi en fyrirhugaða meðferð og afleióingar þess
ef ekkert veröur aðhafst,
d. möguleika á aö leita álits annars læknis eöa annarra
heilbrigóisstarfsmanna eftir því sem við á um meðferð, ástand og
batahorfur.”
472 Læknablaðid 2006/92