Læknablaðið - 15.12.2008, Síða 86

A læknavakt
Ólafur
Gunnarsson
Ólafur Gunnarsson (1948)
hefur fengið góðar viðtökur
við skáldsögum sínum:
nefna má Milljón-prósent-
menn (1978), Blóðakur
(1996) og Vetrarferðina
(1999). Tröllakirkja (1992)
var tilnefnd til íslensku
bókmenntaverðlaunanna
og Öxin og jörðin (2003)
fékk þau verðlaun.
Dimmar rósir (2008) gerist
í Reykjavík 1969-1971
í deiglu gamals og nýs,
gufunnar og Led Zeppelin,
molasopans og dópsins.
Tvær litríkar fjölskyldur
eru í burðarhlutverki og
geyma allar tegundir sem
til þarf í eina góða bók.
- Sögur Ólafs eru lifandi
og breiðar og sögutíminn
og persónurnar alltaf
ískyggilega nálægar
lesandanum.
Á árunum 1972-1978 ók ég næturlæknum í
Reykjavík. Læknavaktin hafði á þessum tíma
aðstöðu í Heilsuverndarstöðinni og þar í einni
álmunni var svefnaðstaða fyrir lækni og bílstjóra.
Læknar höfðu gjarnan á orði þegar lagt var af stað í
vitjun: Nú förum við út að bjarga mannslífum.
Vaktir voru tvískiptar, kvöldvaktin sem hófst
klukkan fimm síðdegis og lauk á miðnætti.
Næturvaktin stóð frá miðnætti og til átta að morgni.
Bílstjórar óku báðar vaktir til þess að eiga frí aðra
hvora vikuna.
Á meðan læknar voru að sinna sjúklingum sat
ég undir stýri og tók niður vitjanir; 39.1, nefrennsli,
þriggja ára, grætur, þreifar upp í eyrað. Fram og
aftur bæinn stafnanna á milli; upp í Breiðholt og
út á Nes og upp í Breiðholt aftur. í Blesugrófinni
segist gömul kona ekki vera veik heldur hreint út
sagt; alverkja.
Bílstjórarnir sem óku á móti mér, þeir Einar
Ólafsson og Haraldur Jensson, voru hvor með sínu
móti. Haraldur hægur og rólegur, mikill á velli og
sterkur og hafði áður verið í lögreglunni. Einar,
holdskarpur og flámæltur og reykti smávindla
undir stýri. Hann var húmoristi og hafði gaman af
að segja sögur af Haraldi. Eitt sinn hafði það gerst að
kona á Snorrabraut fékk hjartaáfall en enginn vegur
var að tosa hinn þungsvæfa Harald upp úr bælinu.
Símastúlkan stóð yfir rúminu og æpti: Haraldur!
Læknirinn bíður, viltu fara á fætur, konan er með
bráðainnfart! Hún er að deyja! Þá settist Haraldur
upp við dogg, klóraði sér og sagði; Ooooo, mikið er
ég syfjaður. Er búið að mæla þennan sjúkling?
En svo maður víki að læknum. Það þyrfti
1000 síðna doðrant til þess að gera þeim öllum
skil. Er nokkur vegur að gleyma þeim ódauðlega
persónuleika Jóni K. Jóhannssyni skurðlækni?
Eitt sinn fórum við Jón með hraði að vitja manns
með sprunginn maga í Árbæjarhverfi. Sjúkrabíll
var sendur á undan. Jón gaf samt þær tilskipanir í
talstöðina að sjúkrabíllinn dokaði við þar til hann
hefði skoðað sjúklinginn. Jón gekk inn í húsið,
dvaldi þar stutta stund, kom síðan út aftur og sett-
ist inn í læknabílinn og sagði við bílstjóra sinn;
Sprunginn magi! Óli, þetta helvítis fífl át yfir sig af
rabbarbara-graut í kvöldmatinn.
ísak Hallgrímsson, seinna meir yfirlæknir á
Heilsuhælinu í Hveragerði, gat verið nokkuð
þungsvæfur og átti það til að stinga símtólinu undir
koddann ef reynt var að ræsa okkur. Hann vaknaði
jafnvel ekki þó símastúlkan Margrét berði af ákefð
á gluggann. Við vöknuðum ekki fyrr en Ólafur
húsvörður var fenginn til þess að opna herbergið.
Ólafur var hagmæltur. Hann leit á ísak og kvað;
Um nætur Magga erfitt á
Að uppvekja doktor ungan
Hleypur um hlaðið til og frá
svo herpist í henni tungan
I henni hvín; Isak! Svín.
Isak upplýkur skjánum
Ilmar af berum tánum.
„Er upp komin sól?"
„Eru undir mér tól?"
í því þá hringir síminn
Inn hleypur Magga kímin.
Rétt er að nefna manninn sem við skulum kalla
Úlf því hann hringdi stanslaust í sjö ár allar nætur
og var „alveg að deyja", eins og hann komst að orði.
Nótt eina í lok þessa tímabils ákváðu læknir og bíl-
stjóri í sameiningu að hunsa þessa vitleysu og taka
vitjunina undir morgun. Ekki þarf að botna þessa
sögu. Það geta líklega flestir getið sér til um hvernig
hún endar.
Það má samt enginn halda að við höfum lítið
gert annað en að sofa á vaktinni. Þegar flensur herj-
uðu gátu vitjanir farið í fjörutíu á kvöldi og á þriðja
tug að nóttu. Ég veit ekki hvort það á við enn þann
dag í dag en oft sögðu læknar þegar pestir gengu
að það væri verra að fást við afskiptasamar ömmur
veikra og grenjandi barna en grenjandi börnin sjálf.
En samt slær líkast til ekkert út móðurina sem
sagði við barnið sitt í einum slíkum flensufaraldr-
inum; Ef þú hættir ekki að grenja krakki, þá læt ég
lækninn stinga úr þér augun.
Það var einkennandi að þeir sem hringdu með
mestum fyrirgangi og frekju voru yfirleitt við
hestaheilsu. En þeir sem hringdu og voru helst til
hógværir, kvörtuðu um verk fyrir brjósti sem legði
út í handlegg og afsökuðu ónæðið voru yfirleitt við
dauðans dyr.
Einn vetur fóru læknar í verkfall og strækuðu á
að sinna vaktinni nema hærra gjald kæmi fyrir. Þá
var viss maður, hvers rétta nafn verður ekki nefnt
hér, skikkaður til þess af borgarstjóra að annast
allar vaktir. Hlotnaðist honum viðurnefnið Doktor
Sí-vagó fyrir vikið.
Ég minnist ára minna sem læknabílstjóri með
þakklæti. Það var besta starf sem ég hef haft með
höndum. Og reyndar það best launaða líka. Ég
kynntist ekki tugum lækna heldur hundruðum og
minnist þeirra allra með hlýju.
882 LÆKNAblaðið 2008/94