Læknablaðið - 15.04.2010, Blaðsíða 15

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
tvíblaðnám og höfðu langa reykingasögu.
Af alvarlegum fylgikvillum voru blæðingar
algengastar (3,3%) og blæddi mest 4 L. Oftast var
blæðingin frá lungnaslagæð eða lungnabláæð og
þurftu sjö þessara sjúklinga að fara í enduraðgerð.
Aðrir alvarlegir fylgikvillar voru hjarta- (2,8%) og
öndunarbilun (1,9%) en aðeins einn sjúklingur
greindist með berkjufleiðrufistil (0,5%) sem er
lægri tíðni en í öðrum rannsóknum.18'21
Tíðni minniháttar fylgikvilla er í flestum
atriðum í samræmi við aðrar rannsóknir,9'22 og
voru gáttaflökt og lungnabólga meðal þeirra
algengustu. Aðhvarfsgreining sýndi að eldri
sjúklingar og þeir sem reykt höfðu lengi voru í
aukinni áhættu á að fá minniháttar fylgikvilla.
Einnig sást sterk tilhneiging til aukinnar tíðni
fylgikvilla hjá þeim sem gengist höfðu undir
tvíblaðnám. Langvarandi loftleki (>7 daga) var
algengasti fylgikvillinn, eða hjá 21,1% sjúklinga.
Þetta er hátt hlutfall samanborið við 10-15% í
erlendum rannsóknum,23-24 en hafa verður í huga
að skilgreining á loftleka getur verið breytileg á
milli rannsókna. Tíðni loftleka virðist þó lækka
þegar leið á rannsóknartímabilið, hugsanlega með
aukinni notkun heftibyssa við skiptingu lungans.
Reykingatengdir sjúkdómar voru oft til staðar
hjá þessum sjúklingum enda allir nema átta með
sögu um reykingar og meðal pakkaárafjöldi
rúmlega 42 ár. Því kemur ekki á óvart að
fylgikvillar hafi oft tengst öndunarfærum og/
eða hjarta- og æðakerfi. Tíðni hjartasjúkdóma
og langvinnra lungnasjúkdóma var líkt og í
öðrum rannsóknum há (42% og 28%) og rúmur
þriðjungur sjúklinga mældust fyrir aðgerðina
með FEV, gildi undir 80% viðmiðunarmörkum.
í öðrum rannsóknum hefur verið sýnt fram
á að skert lungnastarfsemi er einn sterkasti
forspárþáttur fyrir lakari útkomu, bæði eftir
blað- og lungnabrottnám.25- 26 í okkar rannsókn
reyndist FEVj ekki marktækur áhættuþáttur í
aðhvarfsgreiningu, hvorki fyrir minniháttar né
meiriháttar fylgkvilla. Ekki er augljós skýring
á þessu en þess má geta að nokkuð sterk tengsl
fundust við reykingasögu.
Loftleki er ekki flokkaður með alvarlegum
fylgikvillum en eykur óþægindi fyrir sjúklinginn
og kostnað við meðferð. Sennilega er há tíðni
loftleka í þessari rannsókn helsta skýringin á
löngum legutíma (miðgildi 10 dagar). Langur
legutími skýrist ekki af dvöl á gjörgæsludeild.
Flestum sjúklinganna var hægt að ná úr
öndunarvél á skurðstofu og aðeins 14,5% þeirra
þurftu að dveljast á gjörgæslu eftir aðgerðina.
Ljóst er að stytta þarf legutíma þessara sjúklinga
hér á landi og í því sambandi rökrétt að beina
sjónum að því að lækka tíðni loftleka. Til þess
Tafla IV. Fylgikvillar hjá 213 sjúklingum sem gengust
undir blaðnám vegna lungnakrabbameins af ekki-
smáfrumugerð á Islandi 1999-2008. Gefinn er upp fjöldi
og % i sviga, n (%). Sjúklingar geta haft fleiri en einn
fylgikvilla.
Minniháttar fylgikvillar 36 (17)
Gáttaflökt 13 (6,1)
Lungnabólga 13(6,1)
Sárasýking 5 (2,3)
Lömun á raddbandataug 5 (2,3)
Fleiðruholssýking 3(1,4)
Meiriháttar fylgikvillar 16(7,5)
Blæðing sem krefst 7 (3,3)
enduraðgerðar
Hjartabilun 6 (2,8)
Öndunarbilun 4(1,9)
Hjartadrep 3(1,4)
Berkjufleiðrufistill 1 (0,5)
eru ýmis ráð, til dæmis má nota í auknum mæli
límefni og heftibyssur með styrktum heftilínum.
Á rannsóknartímabilinu sást aukning í
fjölda blaðnámsaðgerða, og þótt aukningin hafi
ekki verið marktæk sem hlutfall af öllum
greindum lungnakrabbameinum öðrum en smá-
frumukrabbameinum var greinileg tilhneiging
til staðar, eða 16,2% á fyrri og 20,3% á síðari
hluta þess (p=0,07). í erlendum rannsóknum
hefur þetta hlutfall verið í kringum 17% (bil
16,5-17,5%) fyrir allar skurðaðgerðir saman.27'
28 Okkar hlutfall er því með hærra móti enda
eru lungnabrottnámsaðgerðir og fleygskurðir
ekki taldir með. Séu þessar aðgerðir teknar
með má gera ráð fyrir að allt að 25% sjúklinga
fari í aðgerð og stenst það samanburð við
stærri sjúkrahús í nágrannalöndum okkar.6 I
nýlegri rannsókn á lungnabrottnámsaðgerðum á
íslandi sást einnig fjölgun aðgerða á síðari hluta
rannsóknartímabilsins.17 Þar voru meðal annars
nokkrir sjúklingar sem greindir voru eftir 2005 og
fengið höfðu geisla- og lyfjameðferð fyrir aðgerð.
Þannig var þess freistað að minnka æxli sem í
upphafi voru talin óskurðtæk. Aðeins eitt slíkt
tilfelli var í þessari rannsókn.
Tæplega tveir af hverjum þremur sjúklingum
greindust vegna einkenna þar sem hósti, mæði
og brjóstverkur voru algengustu einkennin.
Hinir (40%) greindust fyrir tilviljun og var
langoftast um að ræða myndrannsóknir, aðallega
tölvusneiðmyndir, sem gerðar voru vegna
óskyldra kvartana og sjúkdóma. Tilviljanagreindu
æxlin voru minni (3,2 cm) en þau sem greindust
vegna einkenna (4 cm) og langflest á stigi I (63,5%)
eða II (17,6%). í erlendum rannsóknum er sjaldan
LÆKNAblaðið 2010/96 247