Læknablaðið - 15.04.2010, Blaðsíða 40

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
tekjur leitar frekar eftir þjónustu óhefðbundinna
aðila en þeir sem lægri tekjur hafa2 og kann
það einkum að stafa af því að sjúkratryggingar
taka almennt ekki þátt í kostnaði fólks við
þessa þjónustu. Ekki var munur á notkun eftir
hjúskaparstöðu og er það í samræmi við sumar
aðrar rannsóknir.15 Ekki var heldur munur
eftir foreldrastöðu. Engar af trúarlífsbreytum
rannsóknarinnar tengdust notkun óhefðbund-
innar heilbrigðisþjónustu, en fyrri rannsóknir hafa
verið misvísandi í þessu sambandi.8'9 Mögulegt
er að trúarleg viðhorf, reynsla eða athafnir tengist
sumum af hinum óhefðbundnu meðferðum (til
dæmis hugrænum eða andlegum meðferðum), en
ekki öðrum, en það þyrfti nánari skoðun.
I ljós kom að öryrkjar, þeir sem búa við langvinn
veikindi eða glíma við mikla vanlíðan höfðu
frekar nýtt sér þjónustu óhefðbundinna aðila.
Þetta er í samræmi við fyrri rannsóknir,8'I2-15 þótt
örorka og reiði hafi að vísu ekki verið skoðuð áður
í þessu sambandi svo vitað sé. í aðhvarfsgreiningu
voru það líkamlega vanlíðanin og reiðin sem
skiptu mestu máli af heilsufarsbreytunum. Auk
þess leituðu einstaklingar frekar til óhefðbundins
aðila ef þeir höfðu orðið fyrir neikvæðum
lífsviðburðum eða töldu sig vera undir miklu
álagi, sem er í samræmi við niðurstöður úr
fyrri innlendri rannsókn.15 Þetta virðist mega
skýra út frá heilsufari, því þegar tekið var tillit
til heilsubreytanna í aðhvarfsgreiningu hvarf
samband álags og þjónustunotkunar. Tengsl milli
líkamlegrar vanlíðunar og reiði og notkunar
óhefðbundinnar heilbrigðisþjónustu vekur upp
spurningar um hve vel hið hefðbundna heil-
brigðiskerfi sinnir þörfum þeirra skjólstæðinga
sem glíma við þrálát verkja- og þreytueinkenni
eða eiga við vanstillingu og hvatræði að etja.
Þeir sem fóru oftar til læknis nýttu sér frekar
þjónustu óhefðbundinna aðila. Það bendir til
að þeir sem nýta sér óhefðbundna heilbrigðis-
þjónustu geri það fremur í viðbót við, en í staðinn
fyrir, hefðbundna læknisþjónustu og er þá talað um
slíka notkun sem viðbótarmeðferð.20 Niðurstöður
varðandi viðhorf til notkunar læknisþjónustu
voru í samræmi við þetta. Stærsti hópur þeirra
sem nýtti sér óhefðbundna þjónustu var fylgjandi
því að fólk nýtti sér þjónustu lækna. Líklegt er
að þessi hópur noti óhefðbundna þjónustu sem
viðbótarmeðferð. Hins vegar kom fram lítill
hópur sem notaði óhefðbundna þjónustu og hafði
neikvæð viðhorf til læknisþjónustu. Líklegt er að
þessi hópur noti óhefðbundna þjónustu fremur
sem annars konar meðferð, en ástæða væri til að
athuga það nánar. Svipaðar niðurstöður komu
fram þegar afstaða til geðlæknisþjónustu var
skoðuð, en það samband reyndist ekki marktækt
í aðhvarfsgreiningu. Loks kom ekki á óvart að
samband var á milli þess að nýta sér óhefðbundna
þjónustu og að vera fylgjandi notkun slíkrar
þjónustu.
Hjúkrunarfræðingar hafa lengi haft jákvæða
afstöðu til notkunar óhefðbundinna meðferða í
starfi, en segja má að hin heildræna sýn þessara
meðferða á sjúklinginn falli vel að hugmyndafræði
hjúkrunar.20 Hjúkrunarfræðingar nota nú þegar
gagnreyndar viðbótarmeðferðir svo sem nudd og
slökun á heilbrigðisstofnunum.21 Ástæðan fyrir
notkun þessara meðferða innan heilbrigðisgeirans
er fyrst og fremst sú að hefðbundin úrræði til
að draga úr einkennum sjúklinga eins og kvíða,
verkjum og svefnleysi reynast oft ófullnægjandi.
I skýrslu heilbrigðisráðherra um græðara og
starfsemi þeirra á íslandi er lagt til að hið opinbera
taki virkan þátt í að móta umhverfi og skilyrði
þessarar ört vaxandi atvinnugreinar með því
meðal annars að hvetja til samvinnu milli græðara
og heilbrigðisstarfsfólks og stuðla að gagnkvæmri
þekkingu milli þessara sviða. í því sambandi er
lagt til að heilbrigðisyfirvöld beini þeim tilmælum
til heilbrigðisstofnana að sjúklingar hafi rétt til að
nýta sér heilsutengda þjónustu græðara og hvatt
er til þess að heilbrigðisstofnanir móti sér stefnu
í þessum efnum.3 Innan heilbrigðisstofnana á
Islandi skortir almennt reglur um hvernig nota má
óhefðbundnar meðferðir sem viðbótarmeðferðir,
en á lyflækningasviði II á Landspítala hefur slík
stefna verið mörkuð.22
Niðurstöður rannsóknarinnar benda til að
notkun óhefðbundinna meðferðaraðila sé í
sókn hér á landi og því umhugsunarefni
hve viðbrögð hins almenna heilbrigðiskerfis
við þessari þróun virðast takmörkuð. Erlendar
rannsóknir sýna að sjúklingar sem leita til
almenna heilbrigðiskerfisins greina yfirleitt ekki
frá óhefðbundnum meðferðum sem þeir nota og
heilbrigðisstarfsfólkið spyr ekki um þær og veit
jafnvel ekki um hvað ætti að spyrja.2 Miklu máli
getur skipt að afla upplýsinga um óhefðbundna
meðferðanotkun sjúklinga, meðal annars
vegna mögulegra neikvæðra samvirkniáhrifa
hefðbundinna og óhefðbundinna meðferða.2 Því
virðist ástæða til að auka áherslu á óhefðbundnar
meðferðir í námi heilbrigðisstétta til að bæta
upplýsingaöflun um meðferðanotkun sjúklinga,
ráðleggja þeim betur um óhefðbundnar meðferðir,
og eftir atvikum skipuleggja samþætta meðferð
eða viðbótarmeðferð samhliða hefðbundinni
meðferð, ef tilefni er til og faglegar forsendur fyrir
hendi.2'20
Óhefðbundin heilbrigðisþjónusta er margþætt
og einhverjir þættir hennar kunna að hafa
fallið utan spurningalista þessarar rannsóknar.
272 LÆKNAblaðið 2010/96