Læknablaðið - 15.04.2010, Síða 27

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
Laufey
Steingríms-
dóttir1’2
næringarfræðingur
Elínborg J.
Ólafsdóttir3
verkfræðingur
Lilja Sigrún
Jónsdóttir4
læknir
Rafn
Sigurðsson3-5
tölfræðingur
Laufey
Tryggvadóttir1’3
faraldsfræðingur
Lykilorð: offita, reykingar, búseta,
menntun, heilsa kvenna.
'Háskóla Islands,
2Landbúnaðarháskóla
Islands,
3Krabbameinsskrá
Islands,
4landlæknisembættinu,
^fjármálaráðuneytinu.
Fyrirspurnir og
bréfaskipti:
Laufey Steingrímsdóttir,
Rannsóknastofu í
næringarfræði við
Háskóla íslands og
Landspítala Eiríksgötu
29,101 Reykjavík.
taufey@hi.is
Reykingar, holdafar og menntun
kvenna í borg og bæ
Ágrip
Tilgangur: Að kanna algengi offitu og tengsl
hennar við reykingar og menntun meðal ungra
kvenna innan og utan höfuðborgarsvæðisins.
Efniviður og aðferðir: Spurningalisti var sendur
til 28.000 íslenskra kvenna, 18-45 ára, frá
nóvember 2004 til júní 2005. Lagskipt slembiúrtak
var fengið úr Þjóðskrá, heildarsvörun var 54,6%.
Könnunin er hluti af stórri, norrænni lýðgrundaðri
þversniðsrannsókn. Beitt var lógistískri aðhvarfs-
greiningu og reiknað gagnlíkindahlutfall (OR)
fyrir offitu (BMI&30) og 95% öryggisbil (CI)
þar sem tekið var tillit til búsetu, menntunar,
aldurs, reykinga og áfengisneyslu. Notað var kí-
kvaðratspróf til að bera saman hlutföll.
Niðurstöður: 13% kvenna af höfuðborgarsvæðinu
flokkuðust með offitu borið saman við 21% utan
svæðisins. Fjölbreytugreining sýndi að líkur á
offitu voru marktækt hærri meðal kvenna utan
en innan höfuðborgarsvæðis (OR=l,66; 95%
CI 1,50-1,83), meðal reykingakvenna (OR=l,13;
95% CI 1,01-1,28) og þeirra sem ekki voru með
háskólamenntun (OR=l,53; 95% CI 1,36-1,71). Á
höfuðborgarsvæðinu voru auknar líkur á offitu
meðal kvenna sem reyktu daglega (OR=l,27; 95%
CI 1,07-1,49), en ekki utan höfuðborgarsvæðis
(OR=1,0).
Ályktanir: Búseta utan höfuðborgarsvæðis, dag-
legar reykingar og minni menntun tengjast
auknum líkum á offitu meðal kvenna á Islandi.
Samspil þessara þátta er flókið og ólíkt eftir
búsetu.
Inngangur
Verulegar breytingar hafa orðið á lífsháttum fólks
undanfarna áratugi, sem birtast meðal annars
í breyttu algengi margra helstu áhættuþátta
sjúkdóma. Offita og reykingar eru þar skýr dæmi;
reykingar hafa verið á undanhaldi en offitan
verður æ algengari.1'4 Tengsl reykinga og offitu
eru flókin, þar sem bæði félagslegir og líffræðilegir
þættir koma við sögu. Ýmsar eldri rannsóknir
hafa sýnt að reykingafólk er að jafnaði heldur
grennra en þeir sem ekki reykja, og jafnframt að
þeir sem hætta að reykja þyngjast gjarnan, að
minnsta kosti tímabundið.1,5 Á hinn bóginn hefur
komið í ljós að lífshættir og félagslegir þættir sem
stuðla að offitu, svo sem hreyfingarleysi og lélegt
mataræði, einkenna fremur þá sem reykja.6,7 Líkur
á offitu geta af þeim sökum verið meiri meðal
reykingafólks borið saman við hina sem aldrei
hafa reykt. Þar við bætist að ofuráhersla á stjórnun
líkamsþyngdar hefur jafnvel leitt ungar konur til
þess að byrja að reykja8 og eins hafa rannsóknir
sýnt að ótti eldri reykingakvenna við að fitna geti
komið í veg fyrir að þær hætti.9 í ljósi þróunar á
þessum tveimur mikilvægu áhættuþáttum vakna
spumingar um tengsl offitu og reykinga meðal
íslenskra kvenna, svo og hvað einkenni þá hópa
sem helst em í aukinni áhættu að fitna og/eða
reykja.
Aðstæður fólks og umhverfi móta lífshætti
og geta þar með haft afdrifarík áhrif á heilsu
og lífsgæði. Margt skilur á milli aðstæðna
höfuðborgarbúa og annarra landsmanna, meðal
annars nálægð og aðgengi að ýmiss konar
þjónustu og félagsstarfi. í þessari rannsókn er
kannað algengi tveggja áhættuþátta sjúkdóma,
offitu og reykinga, svo og tengsl þeirra innbyrðis
og við menntun, meðal ungra kvenna innan og
utan höfuðborgarsvæðisins.
Efniviður og aðferðir
Notaðar voru upplýsingar úr íslenskum hluta
norrænnar faraldsfræðirannsóknar, „Lífshættir og
heilsufar kvenna", sem hefur að meginmarkmiði
að kanna algengi kynfæravartna og meta helstu
áhættuþætti smits vegna vörtuveira (human
papilloma virus, HPV) meðal norrænna kvenna.
Var spumingum um hæð og þyngd bætt aukalega
inn í hinn íslenska hluta rannsóknarinnar.
Rannsóknin var gerð af krabbameinsskrám
í Danmörku, íslandi, Svíþjóð og Noregi að
tilstuðlan fyrirtækisins Merck Sharp & Dohme.10
Vísindasiðanefnd og Persónuvernd veittu sam-
þykki fyrir rannsókninni.
Á tímabilinu nóvember 2004 til júní 2005 voru
send bréf með spurningalistum og beiðni um
þátttöku til 28.000 íslenskra kvenna á aldrinum
LÆKNAblaðið 2010/96 259