Læknablaðið - 15.06.2010, Síða 22

F R Æ Ð I G R E I
RANNSÓKN
N A R
I R
barkaþræðingu eða barkaskurði.6- 7'14 Aðrir hafa
verið fylgjandi hófsamari nálgun með góðum
árangri.2'4 Rannsóknir hafa sýnt að hratt versn-
andi öndunarörðugleikar, jákvæð Hib ræktun úr
blóði og sjúklingar sem vilja helst sitja uppréttir
með reigðan háls og geta illa kyngt munnvatni
eru í aukinni hættu á slæmri útkomu.2'6'7 Þessa
sjúklinga ætti alltaf að leggja inn á gjörgæslu og ef
til vill tryggja opin öndunarveg áður en það er um
seinan. Auk þessa fundu Berger og félagar1 sam-
hengi milli sykursýki og þörf á snemmbúinni önd-
unarfærameðferð. Börn hafa verið talin í aukinni
hættu við bráða barkaloksbólgu þar sem önd-
unarvegur barna er þrengri en fullorðinna og
magn eitilvefs með tilhneigingu til kröftugs
bólgusvars ofan raddbanda meiri en hjá full-
orðnum. í okkar rannsókn voru öll börn undir
10 ára barkaþrædd (11 börn) eða látin gangast
undir barkaskurð (tvö börn). Þrjú eldri börn/ung-
menni 10,16 og 17 ára með vægari einkenni voru
meðhöndluð án tryggingar öndunarvegs með
góðum árangri. Alls voru 81% barna í rannsókn
okkar barkaþrædd eða skorin barkaskurði. Þetta
er sambærilegt við aðrar rannsóknir þar sem þessi
tala hefur verið á bilinu 65-90%.5-7' "■13 Aðeins
fjórir fullorðnir sjúklingar (10% fullorðinna)
með bráða barkaloksbólgu, á því 23 ára tímabili
sem skoðað var, voru barkaþræddir og enginn
fullorðinn gekkst undir barkaskurð. í öðrum
rannsóknum hafa frá 9-25% fullorðinna sjúklinga
þurft meðhöndlun öndunarvega með þessum
hætti1-5,7'9. Helmingur okkar sjúklinga var lagður á
gjörgæsludeild og helmingur vaktaður á venjuleg-
um legudeildum (háls-, nef- og eyrnadeild, lyf-
læknisdeild eða barnadeild). I rannsókn Wong og
Berkowitz9 voru 53% sjúklinga lagðir á gjörgæslu
og hjá Kass og félögum4 35%, hvort tveggja
rannsóknir á fullorðnum sjúklingum. Sumar
rannsóknir á börnum sýna 100% tíðni innlagna
á gjörgæslu14 en hjá okkur voru 14 af 16 börnum
lögð á gjörgæsludeild.
Alvarlegir fylgikvillar hjá sjúklingum með
bráða barkaloksbólgu á Landspítala (Borgar-
spítala) voru fáir og dánartíðni 0% á því tímabili
sem við skoðuðum, þrátt fyrir nokkuð hófsama
nálgun. Þó ber að taka fram að rannsókn þessi var
afturskyggn og án viðmiðunarhóps. Mayo-Smith
og félagar lýsa hópum með dánartíðni 7,1% og
2,9% í tveimur stórum rannsóknum6'7 frá Rhode
Island í Bandaríkjunum. Sú staðreynd að helm-
ingur þessara dauðsfalla átti sér stað fyrir komu á
sjúkrahús (tveir af fjórum og fimm af 12 sjúkling-
um) og það að sjúklingar sem létust á sjúkrahúsi
létust allir innan 6 klst frá komu gæti bent til
vandamála í greiningu og aðgengi að meðferð.
Kucera og félagar5, Valdepena og félagar18 og Alho
og félagar11 lýsa dánartíðni upp á 2,4% 3,6% og
4,3% í rannsóknum sínum en með aðeins 1,1 og
tveir sjúklinga, sem létust, að baki þessum tölum.
Aðrar rannsóknir hafa lýst fáum dauðsföllum
vegna barkaloksbólgu eða fylgikvilla tengdum
sjúkdómnum.
Flestum sjúklingum með bráða barkaloksbólgu
batnar hratt er viðeigandi meðferð er gefin og
algengasta lengd sjúkrahúsdvalar hjá okkur var
þrjár nætur (13 sjúklingar). Meðalsjúkrahúsdvöl
var hins vegar fimm nætur. Þetta er sambærilegt
við aðrar rannsóknir (3,9-6,8 nætur).14 Tilhneiging
var til styttri sjúkrahúslegu er leið á rannsókn-
artímann, allt þar til undir lokin er legutíminn
lengdist á ný. Þetta má líklega skýra með fáum til-
fellum árlega og því talsverðum sveiflum á þess-
ari breytu.
Rannsókn okkar lýsir faraldsfræði bráðrar
barkaloksbólgu í 300.000 manna samfélagi yfir 23
ár. Rannsóknin er afturskyggn en sjúkdómurinn
sem um ræðir er það sjaldgæfur að framskyggn
rannsókn yrði verulega tímafrek og erfið í fram-
kvæmd. Margir áhugaverðir vinklar á viðfangs-
efninu voru ekki skoðaðir í rannsókninni enda
töldum við breytur ekki geta verið fleiri til að
takmarka lengd greinarinnar. Við skráðum ekki
almennt heilsufar sjúklinga okkar og getum því
ekki ályktað um áhrif hjarta- og æðasjúkdóma,
sykursýki og reykinga, svo eitthvað sé nefnt, á
tíðni og gang sjúkdómsins. Við getum heldur ekki
greint hvort tilhneiging til aukinnar tíðni sjúk-
dómsins hjá fullorðnum geti stafað að hluta til af
aukinni tíðni ónæmisbældra einstaklinga í samfé-
laginu. Tímalengd og skráning sjúkdómseinkenna
fyrir innlögn hefði verið áhugavert að skoða til að
reyna að greina hvaða sjúklingar hafa hag af skjótri
meðferð öndunarvega og gjörgæslumeðferð.
Margir sjúklinga okkar voru meðhöndlaðir með
steragjöf í æð í upphafi meðferðar en við skoð-
uðum ekki nánar hvaða áhrif þetta hafði á sjúk-
dómsganginn. Aðrar rannsóknir hafa bent til
þess að sterameðferð hafi lítið vægi í meðhöndl-
un bráðrar barkaloksbólgu1'3-4-7 en framskyggnar
rannsóknir með viðmiðunarhóp vantar.
Ályktun
Bráð barkaloksbólga er lífshættulegur sjúkdómur
sem fyrir tilkomu bóluefnis gegn Haemophilus
influenzae týpu b var algengari í börnum en
fullorðnum. Rannsókn okkar sýnir að með góðri
þátttöku í ungbarnabólusetningum er hægt
að nánast uppræta sjúkdóminn hjá börnum.
Bráð barkaloksbólga hjá fullorðnum virðist vera
nokkuð annars eðlis en hjá börnum og oftast
orsökuð af streptococci bakteríum. Haemophilus
410 LÆKNAblaðið 2010/96