Læknablaðið - 15.05.2011, Blaðsíða 18

RANNSÓKN
Tafla I. Yfirlit yfir rannsóknarhóp.
Fjöldi sjúklinga 67
Karlar:Konur 35:32
Meðalaldur við sjúkdómsgreiningu (ár) 47 (2-82)
Meðalaldur við miltistöku (ár) 50 (8-83)
Miðgildi aldurs við miltistöku (ár) 54
Tími milli greiningar og miltistöku (mánuðir) 33 (0,2-259)
Fjöldi sjúklinga á lifi þegar rannsókn er gerð 46
Fjöldi sem fékk sendan spurningalista* 44
Fjöldi þeirra sem svaraði spurningalista 35
*21 einstaklingur var látinn þegar rannsóknin var gerö og tveir búsettir erlendis.
ásamt samþykkiseyðublaði. Rannsóknarhópurinn samanstóð af
sjúklingum sem gengust undir valmiltistöku á Landspítala (bæði
í Fossvogi og við Hringbraut) á tímabilinu 1.1.1993-31.12.2004.
Valmiltistaka var skilgreind sem brottnám á milta sem var fyrirfram
ákveðið sem valaðgerð. Undanskilin voru miltisnám sem áttu sér
stað í öðrum aðgerðum, svo sem vegna áverka eða þegar milta var
fjarlægt um leið og æxli í brisi eða maga. Upplýsingum var safnað úr
sjúkraskrám þeirra 67 sjúklinga sem uppfylltu áðumefnd skilyrði.
Einnig var farið yfir allar dánarorsakir þeirra sjúklinga sem höfðu
látist til að útiloka að dánarorsök þeirra tengdist miltistökunni.
Spurningalistar voru sendir til sjúklinga sem voru á lífi þegar
rannsóknin var gerð. Tveir voru búsettir erlendis og fengu af
þeim sökum ekki sendan spurningalista. Endanlegur fjöldi þeirra
sem fengu spurningalista var 44. Á spurningalistanum voru
12 krossaspurningar þar sem spurt var um líðan eftir aðgerð,
fræðslu, bólusetningar, viðbrögð við byrjandi sýkingareinkennum,
sýklalyfjanotkun og núverandi eftirlit vegna þess sjúkdóms sem
leiddi til miltistökunnar.
Árangur miltistöku var skilgreindur á sama hátt og í fyrri
rannsóknum sem fullur bati, nokkur bati eða enginn bati.4 Við mat
á bata sjúklinga eftir miltistöku þurfti bati að hafa komið fram eftir
miltistöku og haldast út þann eftirfylgdartíma sem rannsóknin
náði yfir. Fullur bati hjá sjúklingum með sjálfvakta blóðflögufæð
var skilgreindur sem blóðflögugildi yfir 150 x 109 /L án nokkurrar
lyfjameðferðar. Nokkur bati var skilgreindur sem blóðflögugildi
yfir 50 x 109 /L án lyfjameðferðar. Ef blóðflögugildi var undir 50 x
109 /L var það metið sem enginn bati.
Þróun í aðgerðartækni miltistöku
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
■ Kviðsjáraðgerð I Opin aðgerð
Mynd 1.
Fullur árangur hjá sjúklingum með hnattblóðkomakvilla og
sjálfnæmisblóðleysi var skilgreindur sem blóðrauði yfir 134 g/L
fyrir karla og 118 g/L fyrir konur, án blóðgjafa.
Ef blóðprufuniðurstöður sjúklings lágu ekki fyrir var fullur
bati skilgreindur þannig að sjúklingur svaraði spurningalista á
þá leið að hann væri hættur í öllu eftirliti vegna sjúkdómsins sem
leiddi til miltistökunnar og líðan væri mun betri eftir miltistöku.
Spurningalistar voru að öðru leyti ekki notaðir til að meta árangur
miltistöku í meðferð blóðsjúkdóma.
Gagnabanki með ópersónugreinanlegum upplýsingum úr
sjúkraskrám var búinn til í Microsoft Access. Gögnin voru færð inn
í töflureikninn Microsoft Excel og framkvæmd var einföld tölfræði-
úrvinnsla, ekki voru notuð tölfræðileg próf. Tilskilin leyfi fengust
fyrir rannsókninni hjá Persónuvernd og siðanefnd Landspítala.
Niðurstöður
Á rannsóknartímabilinu voru framkvæmdar 67 valmiltistökur
(tafla I). Meðalaldur sjúklinga við aðgerð var 50 ár (bil 8-83). Karlar
voru 35 og konur 32. Eftirfylgd í rannsókninni var að meðaltali 60
mánuðir (bil 1-164) þegar miðað er við niðurstöður blóðrannsókna.
Ekki náðist eftirfylgd með blóðprufum hjá sjö sjúklingum, þrír
af þeim svöruðu hins vegar spurningalista. Eftirfylgd hvað
varðar árangur miltistöku var því engin hjá fjórum sjúklingum,
þrír af þeim voru með illkynja sjúkdóma og einn með sjálfvakta
blóðflögufæð.
Nokkrar sveiflur voru í fjölda aðgerða á þessu 12 ára tímabili.
Flestar aðgerðir voru framkvæmdar árið 1999, eða 12 talsins, en
einungis ein valmiltistaka var gerð árið 1996 (mynd 1).
Algengasta sjúkdómsgreining í rannsóknarhópnum var sjálf-
vakin blóðflögufæð og var 31 sjúklingur með þá greiningu. Fimm
sjúklingar voru með hnattrauðkornablóðleysi, þrír með sjálf-
næmisblóðleysi (autoimmune hemolytic anemid), 19 með illkynja sjúk-
dóma og níu með aðra sjúkdóma sem ekki féllu undir hina flokkana
(tafla II).
Árangur í meðferö blóðsjúkdóma
Af 31 sjúklingi með sjálfvakta blóðflögufæð voru 30 á
barksterameðferð fyrir aðgerð og 17 á gammaglóbulínmeðferð. Bati
var skilgreindur út frá blóðprufum í 29 tilvikum og út frá svörun
spurningalista í einu tilviki þar sem blóðprufuniðurstöður lágu
ekki fyrir. Miltistaka skilaði fullum bata hjá 60% (18/30), nokkrum
bata hjá 23% (7/30) og engum bata hjá 17% (5/30) sjúklinga með
sjálfvakta blóðflögufæð. Langtímaeftirfylgd náðist ekki hjá einum
sjúklingi með sjálfvakta blóðflögufæð. Tveir sjúklingar sem eru
flokkaðir með þeim sem fengu fullan bata voru lengi að svara
miltistökunni. Fullur bati fékkst hjá öðrum á 27 mánuðum en hjá
hinum sex mánuðum eftir miltistöku. Einn sjúklingur fékk nokkum
bata fyrst eftir miltistökuna en síðan fullan bata sex árum síðar.
Hann er engu að síður flokkaður með þeim sem fengu nokkurn bata
þar sem ekki er hægt að segja til um hvort miltistakan eða eitthvað
annað hafi valdið því að fullur bati fékkst. Hlutfall kviðsjáraðgerða
var 61% í hópnum sem hlaut fullan bata, 71% í hópnum með
nokkurn bata og 40% í hópnum sem hlaut engan bata.
Fimm sjúklingar höfðu hnattrauðkornablóðleysi og náðist fullur
árangur af miltistöku hjá þeim öllum. Árangur var skilgreindur út
frá blóðprufuniðurstöðum í fjórum tilvikum en í einu tilviki útfrá
298 LÆKNAblaðið 2011/97