Læknablaðið - 15.05.2011, Blaðsíða 17

RANNSÓKN
Valmiltistökur á Landspítala 1993-2004
Arangur og langtímaeftirfylgd
Margrét Jóna Einarsdóttir kandídat1, Bergþór Björnsson læknir2, Guöjón Birgisson læknir2,
Vilhelmína Haraldsdóttir læknir3, Margrét Oddsdóttir læknir21 Lést a janúar 2009.
ÁGRIP
Tilgangur: Meta árangur valmiltistöku í meðferð blóðsjúkdóma. Meta tíðni fylgikvilla og kanna hvernig fræðslu og bólusetningum er háttað.
Efniviður og aðferðir: Farið var yfir sjúkraskrár þeirra 67 sjúklinga sem gengust undir valmiltistöku á árunum 1993-2004. Spurningalistar voru sendir til 96%
(44/46) núlifandi sjúklinga, tveir fengu ekki spurningalista vegna búsetu erlendis.
Niðurstöður: Meðalaldur við aðgerð var 50 (8-83) ár. Karlar voru 35 og konur 32. Svörun spurningalista var 80%.
Flestir sjúklinganna (31) voru með sjálfvakta blóðflögufæð (idiopathic thrombocytopenic purpura). Sextíu prósent þeirra fengu fullan bata og 23% nokkurn
bata. Fimm sjúklingar voru með hnattrauðkornablóðleysi (spherocytosis) og skilaði miltistaka fullum árangri hjá þeim öllum. Þrír sjúklingar voru með
sjálfnæmisblóðleysi (autoimmune hemolytic anemia) en enginn þeirra hlaut bata. Bólusett var gegn pneumókokkum í 92% tilvika. Endurbólusetning fór fram
hjá 44%. Einungis 41 % töldu sig hafa fengið góða fræðslu um fylgikvilla miltisleysis.
Alvarlegir bráðir fylgikvillar komu fram hjá 16% (10/64) sjúklinga. Einn sjúklingur með útbreitt krabbamein og blóðflögufæð lést innan 30 daga eftir aðgerð.
Fimm sjúkiingar fengu síðkomna fylgikvilla. Tveir fengu pneumókokkasýklasótt, annar var ekki bólusettur og hinn hafði ekki fengið endurbólusetningu á
tilskildum tima.
Ályktun: Miltistaka skilar góðum langtímaárangri hjá sjúklingum með blóðdílasótt og hnattrauðkornakvilla. Tíðni fylgikvilla er há. Vinnureglur um
undirbúning, bólusetningar, eftirfylgd og fræðslu sjúklinga gætu fækkað fylgikvillum og bætt útkomu.
’Landspítala,
Háskóla islands,
2skurðlækningadeild,
3blóðlækningadeild
Landspítala.
Fyrirspurnir:
Guðjón Birgisson
gud]onbi@landspitali.is
Barst: 20. október 2010, -
samþykkt tii birtingar:
2. mars 2011
Höfundar tiltaka hvorki
styrki né hagsmunatengsl.
Inngangur
Miltistaka hefur lengi verið viðurkertnd meðferð við
ýmsum blóðsjúkdómum.1 Á seinni árum hefur miltistaka
verið rannsökuð sem meðferðarúrræði, bæði við góðkynja
og illkynja blóðsjúkdómum. Rannsóknir sýna misgóðan
árangur af miltistöku eftir því hvaða blóðsjúkdóm
er verið að meðhöndla. Bestur árangur hefur náðst í
meðferð hnattrauðkornablóðleysis (spherocytosis) þar
sem miltistaka skilar fullum árangri hjá nær öllum.2'3
Árangur miltistöku í meðferð sjálfvakinnar blóðflögu-
fæðar (idiopathic thrombocytopenic purpura) hefur reynst
lakari en tveir þriðju sjúklinga fá fullan bata eftir
miltistöku.2"4
Lengi vel var talið að hætta á sýklasótt eftir miltistöku
(postsplenectomy sepsis) væri eingöngu barnasjúkdómur.5
Síðar var sýnt fram á að hættan er einnig til staðar hjá
fullorðnum og hún varir ævilangt.6-7 Áætlaðar líkur á
því að sá sem er miltislaus fái lífshættulega sýklasótt
(overwhelming postsplenectomy infection) einhvem tíma
á ævinni eru nærri 5%. Dánartíðni þeirra sem fá slíka
sýkingu er mjög há, allt að 50%.6,8'9 Hjúpbakteríur á
borð við pneumókokka (Streptococcus pneumoniae),
meningókokka (Neisseria meningitidis) og Haemophilus
influenzae eru sérstaklega hættulegar fyrir þá sem hafa
ekki milta.6 Einnig hefur verið lýst aukinni hættu á
blóðsýkingu af völdum annarra baktería, svo sem
Escherichia Coli og streptókokka af tegund B.8
í Bretlandi hafa verið gefnar út leiðbeiningar um
ónæmisaðgerðir eftir miltistöku til að verja einstaklinga
gegn lífshættulegum blóðsýkingum.10 Þar er mikilvægi
bólusetninga og fræðslu fyrir miltislausa gerð góð skil.
Mælt er með pneumókokkabólusetningu fyrir miltistöku
og síðan á fimm ára fresti eftir það. Að auki er mælt með
bólusetningu gegn Haemophilus influenza týpu B og gegn
meningókokkum týpu C tveimur vikum fyrir eða tveim-
ur vikum eftir miltistöku. I leiðbeiningunum er einnig
ráðlögð árleg inflúensubólusetning og mælt með því að
miltislausir fari til læknis um leið og sýkingareinkenni
gera vart við sig. Það er mismunandi eftir löndum
hvort ráðlögð er fyrirbyggjandi sýklalyfjameðferð
fyrir fullorðna miltislausa einstaklinga.10'11 Þó að leið-
beiningar liggi fyrir má ætla að þeim sé ekki fylgt
nógu vel eftir. Erlendar rannsóknir sýna að einungis
þriðjungur miltislausra sjúklinga hefur góða vitneskju
um hugsanlegar afleiðingar miltisleysis og tveir þriðju
sjúklinga fái bólusetningu gegn pneumókokkum.1214
í byrjun tíunda áratugar síðustu aldar var farið að
taka miltu með kviðsjártækni.2 Rannsóknir benda til að
kviðsjáraðgerðir skili jafngóðum árangri við meðferð
blóðsjúkdóma og opnar aðgerðir.2'3'15
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna árangur
valmiltistöku á íslandi við meðferð blóðsjúkdóma og
meta tíðni langtímafylgikvilla hjá þessum sjúklingahópi.
Ekki var ætlunin að skoða bráða fylgikvilla sérstaklega.
Skoða átti hvernig fræðslu og bólusetningum miltis-
lausra væri háttað hér á landi.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var að mestu leyti afturskyggn en einnig
fengu sjúklingar sem voru á lífi spurningalista í pósti
LÆKNAblaðið 2011/97 297