Læknablaðið - 15.05.2011, Blaðsíða 12

RANNSÓKN
Venjulegur máltíðaskammtur
Tvískiptur skammtur
Langtímaskammtur
Grunnskammtur
s
Tími
Mynd 2. Venjulegur máltíöaskammtur sem gefinn er
allur í einu eins og gert er með insúlínpennum.
Mynd 3. Tvískiptur skammtur er gefinn þtmnig að
ákveðinn hluti insúlínskammtsins er gefinn strax og
afgangurintt svo gefinn á tímabili sem stillt er eftir því
hvað hentar hverju sinni, alltfrá 30 mínútum upp í átta
klukkustundir. Þessi aðferð reynist vel þegar máltíðin
samanstendur til dæmis af pizzu þar sem blóðsykurittn
rýkur upp eftir máltíðina en er jafnframt lengi að ná
eðlilegu gildi aftur.
Mynd 4. Langtímaskammtur er allurgefinn á tímabili
sem getur verið frá 30 mínútum upp t átta klukkustundir.
og í Bandaríkjunum, ekki síst meðal barna og unglinga. Krafa
samfélagsins í dag er sú að íslenskt heilbrigðiskerfi eigi að bjóða
upp á bestu mögulegu meðferð gegn sjúkdómum og er sykursýki
þar engin undantekning. Þar sem sýnt hafði verið fram á góðan
árangur í meðferð á sykursýki með insúlíndælu3’5 var ákveðið að
bjóða uppá þessa meðferð hér á landi. Það er mikilvægt að íslenskir
læknar öðlist reynslu og hafi möguleika á að viðhalda þeirri
þekkingu sem þeir hafa fengið erlendis á þessari tegund meðferðar
og séu færir um að meðhöndla einstaklinga með dælu. Þetta er ekki
síst mikilvægt í ljósi þess að straumur ferðamanna til íslands er
stöðugt að aukast og hingað koma meðal annars ferðamenn með
insúlíndælu. Það hefur verið sýnt fram á að þessi tegund meðferðar
er hagkvæm í samanburði við önnur meðferðarform10' 11 og á
sparnaðartímum hefur það mikið að segja við val á meðferð.
Meðferð með insúlíndælu hófst hér á landi í janúar 2004 og voru
alls 103 einstaklingar komnir með dælu í janúar 2008. Þar af var
71 eldri en 18 ára, eða 70% dælunotenda, og 32 einstaklingar 18
ára eða yngri. Þetta er tæplega þriðjungur barna með sykursýki af
tegund 1 á íslandi og um 10-14% af fullorðnum. í janúar 2010 voru
197 einstaklingar með insúlíndælu hér á landi en veruleg aukning
varð á notkun þessa meðferðarforms á árunum 2007-2009, einkum
á barnadeild.
Þær ábendingar og frábendingar sem stuðst hefur verið við hér á
landi við uppsetningu insúlíndæla má sjá í töflu I.
Efniviður og aðferðir
I rannsóknarhópinn völdust allir 18 ára og eldri með sykursýki af
tegund 1 sem fengið hafa insúlíndælu á Islandi og hafa verið með
Tafla I. Ábendirtgar og frábertdingar fyrir uppsetningu insúlíndælu.
Ábendingar fyrir uppsetningu dælu Frábendingar fyrir uppsetningu dælu
1. Ófullnægjandi stjórn þrátt fyrir góðan ásetning og tilraunir til úrbóta 1. Áhugaleysi
2. Erfið stjórnun blóðsykurs að næturlagi 2. Geðræn eða félagsleg vandamál
3. Óreglulegt hreyfimynstur - til dæmis strangar íþróttaæfingar/ keppni 3. Léleg meðferðarheldni
4. Óreglulegur vinnutími, til dæmis vaktavinna
5. Þungun
dæluna í sex mánuði eða lengur. Tímabil rannsóknar var fjögur
ár, frá ársbyrjun 2004 til loka árs 2007. Fyrsta árið, 2004, fengu
átta fullorðnir einstaklingar dælu, 2005 12, 2006 13 og 2007 alls 12.
Þátttakendur í rannsókninni voru 45 manns á aldrinum 19-74 ára,
25 konur og 20 karlar. Fimm voru útilokaðir í tölfræðiúrvinnslunni,
þar af voru fjórir sem ekki höfðu mætt í reglubundið eftirlit og ein
kona sem var þunguð meðan á rannsóknartímabili stóð.
Listar yfir dælunotendur voru fengnir frá Landspítala og
fyrirtækinu Inter medica, sem flytur inn og þjónustar dælur
af gerðinni MiniMed Paradigm sem hafa verið í notkun hér á
landi. Upplýsingar voru fengnar úr sjúkraskrám á göngudeild
sykursjúkra á Landspítala. Skráðar voru upplýsingar um HbAlc
gildi, insúlínnotkun á sólarhring og líkamsþyngdarstuðull (Body
Mass Index, BMI) fyrir uppsetningu dælunnar og sex, 12 og 24
mánuðum eftir uppsetningu dælunnar. Einnig var skráður aldur
við greiningu sykursýkinnar, hve lengi viðkomandi hafði haft
sykursýki, kyn og upplýsingar um fylgikvilla sykursýkinnar.
Skráðir voru fylgikvillar dælumeðferðar. Fylgikvillum dælu var
skipt niður í þrjá flokka: alvarlega ketónsýringu, alvarlegt sykurfall
og sýkingu á stungustað. Voru ketónsýring og sykurföll metin
eftir því hvort viðkomandi þurfti læknisaðstoð við leiðréttingu
ástandsins, og sýkingamar eftir því hvort viðkomandi þurfti
sýklalyfjameðferð. Einnig var skráð hvort konur sem fengið höfðu
dælur hefðu gengið með barn eftir uppsetningu hennar.
Tölfræðileg úrvinnsla: Línuleg líkön fyrir endurteknar mælingar
(linear mixed effects models) voru notuð í tölfræðigreiningu til að
meta upphafsstöðu og leitni í mæligildum yfir tíma. Leiðrétt var
fyrir kyni, tíma frá greiningu sykursýki og aldri við greiningu.
Slembiþáttur (random effect) var notaður til að gera grein fyrir
einstaklingsbundinni upphafsstöðu og leitni í mælingum. Forritið
R, útgáfa 2.7.1 (www.r-project.org), var notað til útreikninga.
Oll tilskilin leyfi voru fengin frá Persónuvernd, iækningaforstjóra
og siðanefnd Landspítala. Rannsóknarsniðið var afturskyggn hóp-
rannsókn.
Niðurstöður
Tími frá greiningu sykursýkinnar þar til dælumeðferð hófst hjá
þeim 40 einstaklingum sem tilheyra rannsóknarhópnum var 20 ár
(miðgildi), millifjórðungsbil (interquartile range) var 11-25. Aldur
við greiningu sykursýkinnar var 12 ár (miðgildi), millifjórðungsbil
var 8-16 og meðalaldur rannsóknarhópsins 35,1 ár (staðalfrávik
11,1 ár). Dælumeðferðin á íslandi hófst árið 2004 þannig að
292 LÆKNAblaðið 2011/97