Læknablaðið - 15.05.2011, Blaðsíða 19

RANNSÓKN
svörum spurningalista þar sem blóðprufuniðurstöður lágu ekki
fyrir.
Enginn þeirra þriggja með sjálfnæmisblóðleysi hlaut bata.
Eftirfylgd með blóðprufum náðist hjá öllum þremur sjúklingunum.
Vert er að geta þess að einn þessara þriggja sjúklinga fékk fullan bata
fjórum árum eftir miltistökuna. Hann var samt sem áður flokkaður
með þeim sem fengu engan bata vegna þess hve batinn kom seint
og ekki hægt að tryggja að hann væri tengdur miltistökunni.
Hjá sjúklingum með illkynja sjúkdóma var erfiðara að meta
árangur þar sem ábendingar miltistöku voru oft vegna einkenna
fremur en til meðferðar á illkynja sjúkdóminum. Algengast var að
milta væri fjarlægt vegna miltisstækkunar sem olli kviðverkjum
(sjö sjúklingar), en einnig var algengt að milta væri tekið vegna
meinvarps (fimm sjúklingar) eða til að bæta hag blóðfrumna
(fjórir sjúklingar). 1 tveimur tilvikum þar sem átti að bæta fjölda
blóðfrumna náðist tilætlaður árangur. Hvað varðar þau tilfelli
þegar milta var tekið vegna kviðverkja hjá sjúklingum með illkynja
sjúkdóma, var illa skráð í sjúkraskrár hvort verkir löguðust. Fjórir
svöruðu spurningalista og svaraði einn af þeim að honum liði betur
eftir aðgerð. Þess ber að geta að þegar rannsóknin var gerð voru
68% (13/19) sjúklinganna með illkynja sjúkdóm látnir.
Niðurstöður spurningalista
Spurningalistar voru sendir til 44 einstaklinga og af þeim svöruðu
35. Það vantaði svör við einstökum spurningum í 11 tilvikum. Sá
sem sleppti flestum spurningum svaraði ekki þremur spurningum.
Af þeim sem svöruðu spumingalista töldu 41% sig hafa fengið
góða fræðslu. í einu tilviki var misræmi milli veittrar fræðslu og
upplifunar sjúklings, því sjúklingurinn hafði samkvæmt sjúkraskrá
fengið sérstaka fræðslu frá smitsjúkdómalækni en svaraði spurn-
ingalista hins vegar á þá leið að hann hefði ekki fengið neina
fræðslu frá heilbrigðisstarfsfólki. Um það bil helmingur svarenda
(47%) kom fyrr til læknis vegna hita og slappleika eftir miltistöku,
miðað við áður en miltað var fjarlægt. Sýklalyfjanotkun hafði aukist
hjá 18% eftir miltistöku. Spurningu um hvort farið væri í árlega
inflúensubólusetningu svöruðu 49% játandi.
Fyrirkomulag bólusetninga
Fimm sjúklingar voru ekki bólusettir gegn pneumókokkum
stuttu fyrir eða eftir miltistöku, hvorki samkvæmt sjúkraskrám
né spurningalistum. Fyrir utan þessa fimm fannst ekki sjúkraskrá
fyrir einn sjúkling sem fór í miltistöku árið 1993 og lést sama
ár. Sjúklingar voru því bólusettir gegn pneumókokkum í 92%
(61/66) tilvika. Bólusetningum fjölgaði eftir því sem leið á
rannsóknartímabilið. Þeir fimm sjúklingar sem voru ekki bólusettir
gegn pneumókokkum fóru í aðgerð á árunum 1993-1994. Þessar
niðurstöður sýna að allir sjúklingar sem gengist hafa undir
miltistöku 1995 eða síðar hafa verið bólusettir, að minnsta kosti
gegn pneumókokkum.
I rannsóknarhópnum áttu 32 sjúklingar að hafa fengið endur-
bólusetningu gegn pneumókokkum þegar rannsókn var gerð, því
meira en fimm ár voru liðin frá miltistöku. Endurbólusetning hafði
verið gerð hjá 44% (14/32) samkvæmt svörum við spurningalista
og sjúkraskrám.
Fyrsti sjúklingurinn í rannsóknarhópnum sem var bólusettur
gegn Haemophilus influenzae fór í miltistöku 1995. Árið 1997 var síðan
fyrsti sjúklingurinn bólusettur gegn meningókokkum. Frá og með
Tafla II. Sjúkdómsgreiningar sem sjúklingarnir fengu eftir miltistöku.
Sjúklingum var skipt í fimm flokka eftir sjúkdómsgreiningum.
Sjúkdómsgreiningar Fjöldi sjúklinga Flokkaskipting
Sjálfvakin blóðflögufæð 30 Sjálfvakin
Evans-heilkenni* 1 blóðflögufæð
Hnattrauðkornakvilli (spherocytosis) 5 Hnattrauð- kornakvilli
Sjálfnæmisblóðleysi (autoimmune hemolytic anemia) 3 Sjálfnæmis- blóðleysi (AIHA)
Eitilfrumuæxli (lymphoma) 9
Hvítblæði (leukemia) 3
Meinvörp í milta 5 lllkynja sjúkdómar
Mergmisþroskun (myelodysplastic syndrome) 1
Mergfrumnafjölgun (myeloproliferative syndrome) 1
Miltisstækkun 3
Blóðæðaæxli (hemangioma) 2
Miltisblaðra 1
Feltys-heilkenni 1 Aðrir sjúkdómar
Blóðflögufæð í tengslum við rauða úlfa (Systemic Lupus Erythematosus) 1
Sjálfsofnæmissjúkdómur í milta 1
'Sjúklingurinn með Evans-heilkenni sýndi meiri einkenni sjálfvakinnar blóðflögufæðar en
sjálfnæmisblóðleysis og er því flokkaður með sjúklingum með sjálfvakna blóðflögufæð.
árinu 1998 hafa 54% verið bólusettir annaðhvort gegn Haemophilus
influenzae týpu B eða meningókokkum, ásamt pneumókokka-
bólusetningu. Frá og með árinu 1998 hafa 43% sjúklinga fengið allar
þrjár bólusetningarnar.
Aðgerðartækni og bráðirfylgikvillar
Af þeim 67 miltistökum sem voru framkvæmdar voru 27 kvið-
sjáraðgerðir. Þremur af þessum 27 var breytt í opna aðgerð, í
tveimur tilvikum vegna blæðingar en í einu tilviki var ástæðan
ekki skráð. Alvarlegir bráðir fylgikvillar komu fram hjá 16%
(10/64) sjúklinga. Upplýsingar um bráða fylgikvilla vantaði í
þremur tilvikum. Einn sjúklingur með útbreitt lungnakrabbamein
og blóðflögufæð lést vegna blæðingar í kvið innan sólarhrings frá
aðgerð. Fjórir sjúklingar fengu neðanþindarígerð, tveir alvarlegar
blæðingar eftir aðgerð, tveir heilablóðfall, einn þindarrof og tveir
lungnarek. f tveimur tilvikum fengu sjúklingar tvo bráða fylgikvilla.
Langtímafylgikvillar
Langtímafylgikvillar miltistöku komu fram hjá fimm sjúklingum.
Þrír sjúklingar fengu sýklasótt (sepsis), einn fékk skurðarhaul
(incisional hernia) og einn þurfti að gangast undir samvaxtalosun 10
árum eftir miltistöku.
Tvær sýklasóttir voru af völdum pneumókokka. í hvorugu
tilfellinu þurfti sjúklingur að liggja á gjörgæslu. Annað tilfellið
varð ári eftir miltistöku og hafði sá sjúklingur ekki fengið
pneumókokkabólusetningu. Sú sýklasótt var af völdum hjúpgerðar
23 en hjúpgerðin var ekki undirflokkuð frekar þannig að ekki er
hægt að segja til um hvort að pneumókokkabóluefni hefði veitt
vörn. Hitt tilfellið af pneumókokkasýklasótt var hjá einstaklingi
LÆKNAblaðið 2011/97 299