Læknablaðið - 15.05.2011, Blaðsíða 47

LYFJASPURNINGIN
Geðlyf í litlum skömmtum við svefnleysi
- hætta á síðkominni hreyfitruflun?
Elín I. Jacobsen
lyfjafræðingur,
verkefnastjóri
Miðstöðvar
lyfjaupplýsinga
Landspítala
elinjac@landspitali. is
Einar S.
Björnsson
meltingarlæknir og
formaður lyfjanefndar
Landspitala
einarsb@iandspitaii.is
OKKUR BARST NÝLEGA fyrirspurn frá
heilsugæslulækni með vangaveltum um
hættu á síðkominni hreyfitruflun (tardive
dyskinesia) við notkun á levómeprómasíni
(Nozinan®) og quetíapíni (Seroquel®) í
lágum skömmtum við svefnleysi. Skeytið
hljóðar svona:
Hef orðið var við töluverða aukningu á
notkun Nozinan® í smáskammti hjá fólki
sem verið hefur í endurhæfingu og átt erfitt
með svefn. Það virðist virka ágætlega til að
auka svefnlengd (5-10 mg fyrir svefn). Hef
hins vegar vissar áhyggjur af langtímanotkun
hjá annars frísku fólki m.t.t. síðkominnar
hreyfitruflunar. Einnig er Seroquel® allmikið
notað sem svefnlyf þó það sé ekki hin
rétta ábending. Hef orðið var við það hjá
geðlæknum. Kannski eru aukaverkanir til
skamms tíma ekki þannig að fólk hafi áhyggjur
af. Að sögn þessara sjúklinga virkar lyfið vel á
svefntruflanir og vilja þeir gjarnan halda áfram
meðferð. Skammtur quetíapíns við svefnleysi
er yfirleitt 25-50 mg að kvöldi.
Síðkomin hreyfitruflun lýsir sér í
óeðlilegum ósjálfráðum hreyfingum á
tungu og munni eða auknu augndepli og
getur verið aukaverkun geðlyfja. Einkennin
hverfa ekki endilega þótt geðlyfjameðferð
sé hætt.1 Margir áhættuþættir eru tengdir
tilhneigingu til síðkominnar hreyfitruflunar
og er öldrun þar í fyrsta sæti.1 Þá geta
einkennin komið fram vegna undirliggjandi
geðsjúkdóma. Rannsóknir hafa sýnt að
tíðni síðkominna hreyfitruflana vegna lyfja
geti verið 10-20%. Góður skilningur á þessu
ástandi er nauðsynlegur til að skilja á milli
aukaverkunar lyfja og hreyfitruflana sem
tengjast geðsjúkdómum og öldrun.2
Talið hefur verið að annarrar
kynslóðar geðlyf (atypical antipsychotics)
séu síður líkleg til að valda síðbúinni
hreyfitruflun en fyrstu kynslóðar
geðlyf (typical antipsychotics). Nýleg
framskyggn samanburðarrannsókn setur
spurningarmerki við þetta. Þrátt fyrir
aukna notkun annarrar kynslóðar geðlyfja
virðist nýgengi og algengi þessarar
aukaverkunar vera nokkuð óbreytt síðan á
níunda áratug síðustu aldar.3
Levómeprómasín er fyrstu kynslóðar
geðlyf og notað við geðklofa og geðrofi
(psychosis) af völdum oflætis, eitrana
og vegna elliglapa. Lyfið hefur ýmsar
aðrar ábendingar, þar á meðal svefnleysi.
Skammtar við svefnleysi eru 5-10 mg
að kvöldi, 1-2 klst. fyrir svefn. Síðkomin
hreyfitruflun er skráð aukaverkun
levómeprómasíns í langtímameðferð.
Okkur tókst ekki að finna í heimildum
rannsóknir á gagnsemi og öryggi
levómeprómasíns í litlum skömmtum við
svefnleysi.
Quetíapín er annarrar kynslóðar
geðlyf ætlað til meðferðar á geðklofa og
geðhvarfasýki. Svefnleysi er ekki skráð
ábending quetíapíns. Síðkomin hreyfituflun
er skráð sjaldgæf aukaverkun quetíapíns.
í heimildum má finna nokkrar rannsóknir
og tilfelli sem benda til þess að quetíapín
komi að gagni hjá fullorðnum sem þjást
af svefnleysi. Algengustu aukaverkanir
sem þar koma fram eru munnþurrkur,
morgunhöfgi og þyngdaraukning. Ekki
er minnst á síðkomna hreyfitruflun, enda
náðu rannsóknimar aðeins yfir nokkrar
vikur.3 Þó eru til í heimildum tvö tilfelli
þar sem síðkomin hreyfitruflun kom fram
hjá sjúklingum á quetíapín-meðferð. Fyrra
tilfellið kom fram hjá rúmlegra fertugri
konu eftir sex mánaða meðferð á 150 mg
quetíapíni við geðklofa. Seinna tilfellið
var 25 ára kona með geðhvarfasýki en
síðkomin hreyfitruflun kom fram hjá henni
eftir sex vikna meðferð með quetíapíni
og hafði skammtur verið smám saman
aukinn í 125 mg á dag. Þörf er á fleiri
rannsóknum á gagnsemi og öryggi lyfsins
í langtímameðferð með litlum skömmtum
við svefnleysi.4
Samantekt: Það er því miður ekki ljóst
hversu öruggt það er að gefa levómepró-
masín sem svefnlyf í litlum skömmtum
til langs tíma. Quetíapín getur valdið
síðkominni hreyfitruflun í sjaldgæfum
tilfellum en upplýsingar um gagnsemi
og öryggi lyfsins í langtímameðferð með
litlum skömmtum við svefnleysi eru af
skornum skammti.
Heimildir
1. Tarsy D, Balderessarini R. Epidemiology of tardive
dyskinesia: is risk declining with modem antipsychotics?
Mov Disord 2006; 21: 589-98.
2. Woods S, Morgenstem H, Saksa JR, et al. Incidence of
tardive dyskinesia with atypical versus conventional
antipsychotic medications: a prospective cohort study. J
Clin Psychiatry 2010; 71:463-74.
3. Low-Dose Quetiapine. Medicaid dmg use review criteria
for outpatient use. Prepared by: Dmg Information Service,
The University of Texas Health Science Center at San
Antonio, and the College of Pharmacy, The University of
Texas at Austin. www.txvendordmg.com/downloads/
criteria/quetiapine.pdf. Apríl 2011
4. Ghaemi SN, Ko JY. Quetiapine-related tardive dyskinesia.
Am J Psychiatry 2001; 158:1737.
Höfundarnir svara spurningum lesenda
um lyfjamál og birta áhugaverð tilfelli.
LÆKNAblaöiö 2011/97 327