Læknablaðið - 15.05.2011, Blaðsíða 36

Sameinað öflugt
Embætti landlæknis
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
Landlæknisembættið og Lýðheilsustöð sameinast nú um mánaðamótin undir heitinu Embætti
landlæknis. Sameiningin hefur verið í umræðu um nokkurra missera skeið og raddir um
nauðsyn hennar urðu sterkari eftir efnahagshrunið í október árið 2008. Unnið er að því að
embættið fái aðsetur f Heilsuvemdarstöðinni við Barónsstíg og telur Geir Gunnlaugsson
landlæknir slíka staðsetningu geta orðið stofnuninni til framdráttar í þeirri endumýjun á
starfseminni sem sameiningin felur í sér.
Landlæknisembættið er eitt af elstu
opinberu embættum landsins, en það
rekur upphaf sitt til þess er Bjarni
Pálsson var skipaður landlæknir á íslandi
þann 18. mars 1760 en Lýðheilsustöð
var sett á laggirnar árið 2003. Geir
Gunnlaugsson landlæknir segir að saga
landlæknisembættisins sé vissulega
samofin lýðheilsu þjóðarinnar, enda sé
bætt lýðheilsa eitt af meginviðfangsefnum
opinberrar heilbrigðisþjónustu. „Þegar
farið er yfir sögu landlæknisembættisins í
gegnum þessi ríflega 250 ár kemur glöggt
í ljós að landlæknar á hverjum tíma hafa
látið sig lýðheilsu miklu varða og verið
áhrifamiklir í að bæta hana og haldið á
lofti umræðu um heilbrigða lífshætti.
Á seinni hluta síðustu aldar þróaðist
embættið eðlilega í samræmi við aðra
þróun í læknisfræði og heilbrigðisvísindum
og sérhæfing þess varð meiri. Lögð
var meiri áhersla á eftirlitshlutverk og
skráningarhlutverk þar sem safnað var
saman og unnið úr upplýsingum um
lækningar og heilbrigði þjóðarinnar. í
dag er á vegum embættisins haldið utan
um 18 stóra gagnagrunna sem kallar
á mannafla og öflugan tækjabúnað og
samkvæmt nýsamþykktum lögum færist
dánarmeinaskrá nú til embættisins frá
Hagstofu íslands. Eftirlitshlutverk með
gæðum og framkvæmd heilbrigðisþjónustu
á landsvísu er einnig mjög umfangsmikið
verk og sóttvarnir eru og hafa ávallt verið
stór og mjög mikilvægur þáttur í starfi
embættisins. Samhliða þessari þróun
var komið á fót ráðum og sérstökum
nefndum á vegum hins opinbera sem
sinntu forvörnum á ýmsum sviðum
lýðheilsustarfs. Ég nefni til dæmis áfengis-
og vímuvarnaráð, tóbaksvarnarráð,
manneldisráð og Árvekni, sem sinntu
mikilvægu starfi hvert á sínu sviði. Fyrir
tæpum 10 árum var ákveðið að fella þetta
starf undir nýja stofnun, Lýðheilsustöð.
Ekki voru allir sammála um þessa
niðurstöðu enda sumir á þeirri skoðun að
fremur en að setja á laggirnar nýja stofnun
ætti að efla landlæknisembættið með því að
fela því að taka við þessum verkefnum. Nú
hefur sem sagt verið tekin sú ákvörðun af
hálfu heilbrigðisyfirvalda að þetta verði ein
stofnun undir heitinu Embætti landlæknis,"
segir Geir Gunnlaugsson.
Nafngiftin viðkvæm
Nafn hinnar nýju stofnunar hefur gengið
í gegnum nokkrar breytingar meðan
frumvarp þessa efnis var til meðferðar á
Alþingi og er ástæðulaust að rekja þær hér.
Þó verður að geta þess að rök fyrir nýju
nafni byggðust að miklu leyti á þeirri ósk
að nafngiftin endurspeglaði sameiningu
beggja stofnana en gæfi ekki í skyn að
önnur stofnunin rynni saman við hina.
„Þetta hefur vissulega verið viðkvæmt
mál en þó ekki aðalatriðið, enda eru
allir málaflokkar jafnmikilvægir innan
embættisins," segir Geir. Hann segir að
einnig hafi verið rætt fram og aftur um
hvort æðsti yfirmaður stofnunarinnar
ætti að bera titilinn landlæknir eða vera
titlaður forstjóri og þá yrði ekki gerð krafa
um að yfirmaður stofnunarinnar væri
með læknismenntun. I athugasemdum
Læknafélags íslands við frumvarpið eins
og það lá fyrir haustþingi snerist ein
meginathugasemdin um þetta.
„Það eru sterk rök að mínu mati fyrir
því að æðsti yfirmaður embættisins sé
læknir að mennt í ljósi þeirra verkefna
sem embættið á að sinna," segir Geir. „I
lögunum segir að auk sérfræðimenntunar í
læknisfræði skuli landlæknir hafa þekkingu
á sviði lýðheilsu og víðtæka reynslu eða
menntun á sviði stjómunar. Því er reynt
að tryggja í lögunum að til starfans komi
læknir með breiða og góða þekkingu á
þeim verkefnum sem embættið á að sinna."
Mikill mannauður
Ekki fer hjá því þegar tvær stofnanir eru
sameinaðar að óvissuástand skapist meðal
starfsmanna. Um er að ræða að sameina
tvær stofnanir sem hvor um sig hefur sinn
brag. Ný stofnun krefst nýs skipulags og
einhverjum kann að finnast framhjá sér
gengið við val á millistjómendum, eða
verkefnum viðkomandi ekki gert nægilega
hátt undir höfði í nýju skipulagi. Þar við
bætist að núningur milli fagstétta getur
valdið erfiðleikum og kemur ef til vill
frekar upp á yfirborðið þegar breytingar
verða og nýir millistjórnendur eru skipaðir
yfir hin ýmsu svið stofnunarinnar. Geir
kveðst fyllilega meðvitaður um þetta en
316 LÆKNAblaðið 2011/97