Læknablaðið - 15.02.2012, Blaðsíða 7

RITSTJÓRNARGREIN
Skyndidauði íþróttamanna:
er sjúkdómaskimun nauðsynleg?
Það vekur yfirleitt athygli og kemst í al-
þjóðlega fjölmiðla þegar ungur íþrótta-
maður hnígur skyndilega niður í miðjum
leik og reynist látinn. Slíkur atburður
vekur jafnan upp umræður um nauðsyn
á skimun íþróttamanna fyrir sjúkdómum
sem geta valdið skyndidauða. í þessu tölu-
blaði Læknablaðsins birtist greinin „Skimun
fyrir áhættuþáttum skyndidauða íþrótta-
manna".1 Þar kemur fram að fremur algengt
er að íþróttamenn lýsi sjúkdómseinkennum
sem tengja má hjartasjúkdómum. Meðal
annars kvörtuðu 27% þeirra um mæði eða
brjóstverk við áreynslu og 17% yfir hjart-
sláttartruflunum, yfirliði eða yfirliðstifinn-
ingu við áreynslu. Klínísk hjartaskoðun
var óeðlileg hjá 19% þessara einstaklinga
og 10% voru með slagbilsóhljóð við hjarta-
hlustun. Hjá 43% var hjartalínurit greinilega
eða lítillega óeðlilegt, þar á meðal voru 27%
með væg eða greinileg merki um vinstri
slegils veggþykknun. Talin var ástæða til
hjartaómskoðunar hjá um fimmtungi þess-
ara íþróttamanna. Enginn þeirra taldist þó
hafa greinilega óeðlilega ómskoðun þó að
lítilsháttar óeðlilegar breytingar sæjust hjá
um 2/3 þeirra er ómskoðaðir voru. Þegar
haft er í huga að hjartavöðvaofþykknun
er sjúkdómur sem yfirleitt liggur í ættum
hér á landi, mætti íhuga hvort ekki ætti að
hafa lægri þröskuld fyrir ómskoðunum
við skimun. Það er tilhneiging til þess að
túlka lítillega óeðlilegar hjartaómskoðanir
svo að þær endurspegli lífeðlisfræðilegar
breytingar í hjartavöðvanum sem rekja
má til mikillar þjálfunar. Nýlegar mynd-
greiningarrannsóknir hjá mikið þjálfuðum
íþróttamönnum virðast hins vegar sumar
benda til þess að ofþjálfuð hjörtu séu ekki
alltaf eins heilbrigð og áður hefur verið
haldið. Of mikil þjálfun kann í raun að vera
hjartaskemmandi.2
Það er misjafnt eftir löndum hversu vel er
staðið að skimun sjúkdóma hjá íþróttafólki.
Á Ítalíu hefur slík skimun verið lögbundin
frá 1982 og byggir á sjúkrasögu, klínískri
skoðun og 12-leiðslu hjartalínuriti. Vinnu-
hópur á vegum Evrópsku hjartalækna-
samtakanna hefur mælt með svipuðu
fyrirkomulagi svo og Alþjóðlega ólympíu-
nefndin.3 I ráðleggingum Bandarísku
hjartasamtakanna er hins vegar ekki mælt
með töku 12-leiðslu hjartalínurits, sértækni
rannsóknarinnar talin vera of lág og hún of
kostnaðarsöm.3 Það er vel þekkt að hjarta-
línurit hjá vel þjálfuðum íþróttamönnum
eru oft óeðlileg og erfið í túlkun. Þeir
sem aðhyllast töku hjartalínurits benda
hins vegar á að það sé gagnlegt til þess
að meta QT-bilið og ýmsar taktóreglur, til
dæmis gáttatif, sem eru ekki óalgengar hjá
íþróttafólki. Vert er að hafa í huga að mikið
vökvatap, elektrólýtatruflanir og aukn-
ing á katekólamínum við mikið álag getur
stuðlað að hjartsláttaróreglu hjá einstak-
lingi með undirliggjandi áhættu. Auk þess
er lyfjamisnotkun meðal íþróttamanna, til
dæmis á sterum, vaxtarhormónum og ýms-
um örvandi efnum, alvarlegt vandamál
sem eykur verulega líkur á hættulegri
hjartsláttaróreglu og skyndidauða. Nægir
að benda á að hjá íþróttamönnum sem nota
vöðvaaukandi lyf er algengt að finna eitt-
hvað óeðlilegt við skoðun, hjartalínurit eða
hjartaómskoðun.
Nokkur munur er á algengustu ástæð-
um fyrir skyndidauða hjá íþróttafólki á
Ítalíu og í Bandaríkjunum. Á Ítalíu hafa
helstu sjúkdómar reynst vera hjartavöðva-
sjúkdómur í hægri slegli er leitt getur til
hjartsláttaróreglu, kransæðasjúkdómur og
afbrigðileg upptök á kransæðum. Hjarta-
vöðvaofþykknun í vinstri slegli er hins
vegar fátíðari orsök hjá ítölum en algeng-
asta ástæða skyndidauða hjá bandarísku
íþróttafólki. Ekki kemur fram í fyrrnefndri
grein í Læknablaðinu, í ljósi reynslu Itala,
hversu ítarlega var reynt að meta ástand
hægri slegils.1 Umdeilt er hversu langt á
að ganga í að rannsaka einstaklinga sem
virðast að mestu heilbrigðir og stunda
mikið íþróttir. Hvenær gera á nánari rann-
sóknir með álagsprófi, hjartaómun eða
Holter-sírita er matsatriði hverju sinni,
með hliðsjón af einkennum, áhættumati og
ættarsögu viðkomandi. I vissum tilfellum
getur þurft að ganga lengra og gera segul-
ómun, kransæðamyndatöku og jafnvel
ítarlega raflífeðlisfræðilega rannsókn. Hjá
körfuboltamönnum, sem oft eru hávaxnir,
þarf að hafa í huga möguleika á Marfan-
sjúkdómi, en dæmi eru um að hann hafi
greinst hjá atvinnumönnum í körfubolta.
Hér á landi eru þekkt dæmi um að íþrótta-
fólk sem komið er upp í meistaraflokk í
sinni keppnisgrein hafi greinst með hjarta-
galla, til dæmis tvíblöðkuósæðarloku með
þrengslum. Slíkt er ávallt áfall fyrir íþrótta-
mann sem jafnvel íhugar að fara í atvinnu-
mennsku í keppnisgrein sinni. Alvarlegri
er þó skyndidauði sem hugsanlega væri
hægt að fyrirbyggja ef reglubundin skimun
íþróttamanna væri framkvæmd til að finna
dulda hjartasjúkdóma. ítalir hafa sýnt fram
á verulega lækkun á tíðni skyndidauða
hjá ungum keppnisíþróttamönnum með
reglulegri skimun árum saman. Greinin í
Læknablaðinu er mikilvægt innlegg í um-
ræðu um þessi mál hér á landi! Það er
full ástæða til þess að hvetja forystumenn
íþróttamála til þess að koma sem fyrst á
vinnureglum og móta framtíðarstefnu um
öryggi íþróttamanna hér á landi. Beinast
liggur við að þar verði stuðst við ráðlegging-
ar Evrópsku hjartalæknasamtakanna.
Heimildir
1. Thorolfsson B, Thordardottir FR, Gunnarsson GT,
Sigurdsson AF. Skimun fyrir áhættuþáttum skyndidauða
íþróttamanna. Læknablaðið 2012:98: 83-8.
2. La Gerche A, Taylor AJ, Prior DL. Athlete's heart: the
potential for multimodality imaging to address the critical
remaining questions. JACC Cardiovasc Imaging 2009; 2:
350-63.
3. Corrado D, Pelliccia A, Bjornstad HH, Vanhees L, Biffi
A, Borjesson M, et al. Cardiovascular pre-participation
screening of young competitive athletes for prevention
of sudden death: proposal for a common European
protocol. Consensus Statement of the Study Group of
Sport Cardiology of the Working Group of Cardiac
Rehabilitation and Exercise Physiology and the Working
Group of Myocardial and Pericardial Diseases of the
European Society of Cardiology. Eur Heart J 2005; 26: 516-
24.
Sudden death in athletes: is screening necessary?
Ragnar Danielsen, Cardiologist, Dept. Cardiology-
The National University Hospital, Reykjavík, lceland.
LÆKNAblaðið 2012/98 79