Læknablaðið - 15.02.2012, Blaðsíða 37

Ú R PENNA STJÓRNARMANNA LÍ
Um öryggismál, gæðamál og íslenskt mál
Magnús
Baldvinsson j
Sérfræðingur í
læknisfræðilegri
myndgreiningu
Við sem vinnum í heilbrigðiskerfinu
verðum í auknum mæli vör við vaxandi
umræðu um aukið öryggi sjúklinga og
gæði heilbrigðisþjónustu.
Á íslandi liggjum við enn talsvert á
eftir nágrannalöndunum í þessum málum
þó að sjálfsögðu finnist undantekningar
á því. Hér þykir til að mynda ekki neitt
tiltökumál þó læknar eða aðrir heilbrigðis-
starfsmenn hafi ekki íslenskt mál á valdi
sínu.
I vinnu minni við myndgreiningu hef
ég margoft rekið mig á þetta. Þegar beiðni
um rannsókn berst á ensku frá erlendum
lækni og ég sendi síðan svar til baka á ís-
lensku getur maður spurt sig hvort fullur
skilningur sé til staðar, bæði á túlkun
minni á sjúkrasögu á beiðni (þar sem
hvorugur okkar hefur ensku að móður-
máli) og svo við túlkun hans á niðurstöðu.
Sömu spurningar má svo sem spyrja
um samskipti læknis og sjúklings í þessu
tilviki.
Á síðustu árum hefur þeim læknum
sem starfa á Islandi en hafa ekki íslensku
að móðurmáli farið fjölgandi.
Á Islandi eru kröfur um tungumála-
kunnáttu mjög lausbundnar. í raun má
segja að það gildi „þetta reddast bara"
lögmálið. (Sama sjónarmið er reyndar
gjarnan haft þegar talið berst gæðamálum
almennt.)
Það að ísland er innan EES-svæðisins
gefur samkvæmt lögum (tilskipun
2005/36/ESB) læknum innan þess sjálf-
krafa starfsréttindi hér á landi og ekki er
gerð krafa um tungumálakunnáttu við
veitingu þeirra. Forstjóra hverrar heil-
brigðisstofnunar er veitt það vald að
ákveða hvort viðkomandi læknir ráði yfir
nægjanlegri tungumálakunnáttu þegar
ráðið er í störf svo öryggi sjúklinga sé ekki
ógnað. Að mínu mati er athyglisvert að
það skuli þá ekki vera í höndum lækninga-
forstjóra, þar sem ritun sjúkraskrár og
gagna heyrir undir læknisverk og kemur
inn á hæfi viðkomandi læknis. Reglugerð
nr. 461/2011 um viðurkenningu á faglegri
menntun og hæfi heilbrigðisstarfsmanna
frá öðrum EES-ríkjum innleiðir tilskipun
Evrópusambandsins 2005/36/ESB um við-
urkenningu á faglegri menntun og hæfi. I
53. gr. tilskipunarinnar er sett fram krafa
um tungumálakunnáttu sem hljóðar svo:
Einstaklingar, sem fá viðurkenningu á faglegri
menntun og hæfi, skulu búa yfir þeirri tungu-
málakunnáttu sem nauðsynleg er til að geta
lagt stund á starfsgreinina í gistiaðildarríkinu.
Hverju aðildarríki er heimilt að setja kröfur um
tungumálakunnáttu sem talin er nauðsynleg.
Island sem EES-ríki hefur innleitt tilskipunina
með framangreindri reglugerð, en lætur þeim
sem ráða starfsmenn til vinnu „vinnuveit-
endum" eftir að meta hvort tungumálakunnátta
þess heilbrigðisstarfsmanns sem hann hefur í
hyggju að ráða til starfa sé fullnægjandi, þannig
að hagsmunir og öryggi sjúklinga sé tryggt.
Er hér einkum haft til hliðsjónar ákvæði 9.
gr. laga um heilbrigðisþjónustu nr. 40/2007, en
þar kemur fram að forstjórar heilbrigðisstofnana
bera ábyrgð á þeirri þjónustu sem stofnunin
veitir. Þeir ráða og starfslið heilbrigðisstofnana.
Samkvæmt lögum um sjúkraskrá var
gerð krafa um að hún væri rituð á íslensku
en því var breytt með eftirfarandi greinar-
gerð.
I 5. mgr. 5. gr. laga um sjúkraskrár kemur
fram að:
Færslu sjúkraskrárupplýsinga skal haga
þannig að þær séu aðgengilegar og að ritað
mál sé skýrt og skiljanlegt.
I greinargerð með frumvarpi til laga
um sjúkraskrár sem lagt var fram á Al-
þingi og er lögskýringagagn þegar túlka
þarf ákvæði laganna kemur fram að:
haga skuli færslu sjúkraskrárupplýsinga
þannig að þær séu aðgengilegar og að ritað
mál sé skýrt og skiljanlegt. Sambærilegt
ákvæði er í núgildandi reglugerð um sjúkra-
skrár en þar er þó jafnframt áskilnaður um að
sjúkraskrár séu ávallt færðar á íslensku. Rétt
þykir að falla frá þessu skilyrði nú enda getur
það reynst óframkvæmanlegt í þeim tilvikum
þar sem erlendir læknar og aðrir heilbrigðis-
starfsmenn sem hér starfa færa sjúkraskrá
eins og þeim er skylt að gera, sbr. 4. gr. frum-
varpsins. Ávallt verður þó að gera þá kröfu
að sjúkraskrárupplýsingar séu skiljanlegar
þeim heilbrigðisstarfsmönnum sem koma að
meðferð sjúklings enda getur sjúkraskrá ekki
þjónað þeim megintilgangi sínum að vera
vinnutæki við veitingu meðferðar nema svo
sé. Þá er sú krafa jafnframt gerð að sjúkraskrá
sé þannig færð að sjúklingur geti skilið hana
eftir atvikum með aðstoð heilbrigðisstarfs-
manna á sama sviði og þeir heilbrigðis-
starfsmenn sem veittu meðferðina. Þá þurfa
upplýsingar sem færðar eru í sjúkraskrá að
vera aðgengilegar eigi þær að geta þjónað
hlutverki sínu.
Komi læknar hins vegar frá landi utan
EES er gerð krafa um íslenskukunnáttu
og ennfremur próf við læknadeild. Sem
dæmi um hve öfugsnúið þetta getur verið,
er hægt að benda á að sú merkilega staða
gæti komið upp að læknir sem kæmi frá
landi utan EES og legði á sig að læra ís-
lensku myndi kannski ekki skilja eldri
sjúkraskrá sem gæti verið rituð á ensku nú
eða jafnvel dönsku! Ef að viðkomandi „for-
stjóra" hefði þótt það ásættanlegt.
Það hlýtur að vera mikilvægt öryggis-
mál og gæðamál að gerð sé krafa um ís-
lenskt mál.
Stjórn LÍ
Þorbjörn Jónsson
formaður
Valgerður Á. Rúnarsdóttir
varaformaður
Magnús Baldvinsson
gjaldkeri
Anna K. Jóhannsdóttir
ritari
Árdís Björk Ármannsdóttir
Orri Þór Ormarsson
Salome Ásta Arnardóttir
Steinn Jónsson
Þórey Steinarsdóttir
í pistlunum Úrpenna stjórnarmanna Ll birta þeir
sínar eigin skoðanir en ekki félagsins.
LÆKNAblaðið 2012/98 109