Læknablaðið - 15.02.2012, Blaðsíða 42

UMFJOLLUN O G GREINAR
Læknastöðin Mjúdd
Læknaslöðin Mjódd
Geðdeild LSH
Bráðamóttakan Fossvogi
virka og hverjir ekki. Breytingarnar voru
því bara hugsaðar sem fyrsta skrefið í
lengri vegferð og buðu upp á fjórar mis-
munandi umhverfisaðstæður.
í stórum dráttum voru niðurstöð-
urnar þær að karlar og konur upplifðu
breytingar með ólíkum hætti en slíkur
kynjamunur er býsna algengur í rann-
sóknum í umhverfissálfræði og er mikil-
vægt rannsóknarefni útaf fyrir sig. Þannig
höfðu breytingarnar ekki tölfræðilega
marktæk áhrif á mat karla, ólíkt því sem
gerðist hjá konum. Hjá konum hafði bæði
breyttur vegglitur og innsetning gróðurs
tölfræðilega marktæk áhrif, með öðrum
orðum má segja að konur töldu að bið-
stofuumhverfi með ljósbrúnum veggjum
og gróðri leiddi frekar til sálfræðilegrar
endurheimtar og þar af leiðandi til betri
líðanar en hvítmáluð biðstofa án gróðurs.
Sé nánar rýnt í niðurstöðurnar kemur í ljós
að konum finnst gróðurinn gleðja augað
og skapa ákveðna andlega fjarveru frá
daglegu amstri og skyldum. Rannsóknir
hafa sýnt að slík „hrifning" og „fjarvera"
eru mikilvægar forsendur sálfræðilegrar
endurheimtar. Ef litið er til vegglitarins
þá töldu konurnar hann einnig hjálpa
mikið við að skapa hina andleg fjarveru.
Það er þó mikilvægt að taka fram að áhrif
breytinganna voru almennt séð tiltölu-
lega hógvær, sem í sjálfu sér þarf ekki að
koma á óvart. í sinni upprunalegu mynd
fékk biðstofan falleinkunn hjá konum en
eftir breytingarnar var hún orðin sæmileg.
Svigrúm tii frekari betrumbóta er því enn
mikið, sem sýnir í raun hversu óaðlaðandi
og ágengt umhverfi þessarar biðstofu var."
Tengslin við náttúruna
Eitt af því sem flestir þekkja á eigin skinni
og rannsóknir innan umhverfissálfræði
hafa dyggilega stutt eru heilsubætandi
áhrif gróðurs fyrir fólk. „Vissan er slík að
nánast er hægt að fullyrða það. Gróður og
þar með einhvers konar tengsl við náttúr-
una hafa róandi og heilandi áhrif. Grænn
litur, og svokallaðir jarðarlitir almennt,
eru taldir hafa góð og heilandi áhrif. Þetta
hefur verið vitað um aldir og fólk hefur
ávallt leitað til náttúrunnar þegar efla á
sál og líkama. Fólk hefur einnig sóst eftir
að skreyta umhverfi sitt með hlutum úr
náttúrunni eða líkja eftir þeim. Þróunin á
20. öldinni í spítalaumhverfi sérstaklega
beindist þó mest að tæknilegum lausnum
og að hönnun þess miðaði að því að byggja
yfir þau tæki og tól sem þyrfti til að stunda
nútímalækningar. Þær byggingar sem við
höfum í dag eru í rauninni byggðar utan
um tæknina fremur en sjúklinginn og því
varla hægt að segja að spítalaumhverfi
nútímans sé aðlaðandi. Þarna fórum við
svolítið útaf sporinu og þá er ekkert annað
að gera en vippa sér aftur inn á það og
taka umhverfisþættina miklu markvissari
og sterkari tökum."
Umhverfissálfræði er hraðvaxandi
fræðigrein og Páll Jakob segir að vitund
fólks um áhrif umhverfisins á andlega og
líkamlega líðan þess sé sífellt að aukast.
„Það er ekki bara umhverfisþættir eins og
efnamengun eða hávaði sem hafa áhrif
á okkur. Sífellt er að koma betur í ljós
að skipulag og hönnun umhverfis, jafnt
á stórum og smáum skala hefur, mikil
og margvísleg áhrif á líðan og lífsgæði
fólks. Sem lítið dæmi um það má nefna
að samhliða söfnun rannsóknargagna
skráðum við sætin sem fólk settist í þegar
það beið á biðstofunni og komumst að
því að í eina sætaröð settist aldrei neinn
nema tilneyddur. Slíkt kemur ekki á óvart,
enda afar ólíklegt að fólk sem er að sækja
sér lækningu við hættulegum sjúkdómi,
J
114 LÆKNAblaöið 2012/98