Læknablaðið - 15.02.2012, Blaðsíða 11

RANNSÓKN
Skimun fyrir áhættuþáttum
skyndidauða íþróttamanna
Baldur Þórólfsson’ læknanemi, Fríða Rún Þórðardóttir2 næringarfræðingur, Gunnar Þór Gunnarsson23 læknir, Axel F. Sigurðsson2*4 læknir
Agrip
Tilgangur: Skyndidauði meðal ungs íþróttafólks er sjaldgæft fyrirbæri
sem oftast má rekja til undirliggjandi hjartasjúkdóms. Rannsóknir benda
til að draga megi úr hættu á skyndidauða með reglubundinni skimun.
Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna þörf fyrir skimun á íslenskum
íþróttamönnum til að móta leiðbeiningar fyrir lækna og íþróttaforystuna.
Þetta fólst í að: 1) kanna tíðni áhættuþátta í sjúkrasögu, skoðun og á
hjartalínuriti, 2) kanna í hve mörgum tilvikum er þörf á frekari rannsóknum
og 3) að meta umfang og kostnað slíkrar skimunar.
Efniviður og aðferðir: Skimaðir voru 105 íþróttamenn (70 karlar og
35 konur) á aidrinum 18-35 ára. Tekin var sjúkra-, heilsufars- og fjöl-
skyldusaga íþróttamannsins, gerð klinísk hjartaskoðun og tekið 12-leiðslu
hjartalínurit.
Niðurstöður: Algengir sjúkdómar eða einkenni sem komu fram í sjúkra-
sögu voru ofnæmi eða exem, astmi, óeðlileg áreynslumæði, brjóstverkur
við áreynslu, hjartsláttartruflanir við áreynslu og svimi eða yfirliðskennd
við áreynslu. Hjartaskoðun var óeðlileg hjá 20 (19%). Hjartalínurit var
greinilega óeðlilegt hjá 22 (21%) og lítillega óeðlilegt hjá 23 (22%). Ábend-
ing fyrir hjartaómskoðun vartil staðar hjá 23 (22%) og var hún gerð hjá 19
(18%) íþróttamönnum. Hjartaómun reyndist eðlileg eða nánast eðlileg hjá
6 þessara einstaklinga (32%), litilsháttar óeðlileg hjá 13 þeirra (68%) en
enginn taldist hafa greinilega óeðlilega ómskoðun.
Ályktanir: Fremur algengt er að íþróttamenn lýsi sjúkdómseinkennum
sem tengja má við hjartasjúkdóma. Óeðlilegt hjartalínurit er algengt meðal
ungra iþróttamanna. Búast má við að gera þurfi hjartaómskoðun til frekari
kortlagningar hjá tæplega fjórðungi þeirra íþróttamanna sem eru skimaðir.
Inngangur
'Háskóla íslands,
2Landspítala,
3Sjúkrahúsinu á Akureyri,
4Hjartamiðstööinni.
Fyrirspurnir:
Axel F. Sigurðsson
axel@hjartamidstodin.is
Greinin barst: 17. apríl
2011, samþykkt til
birtingar: 5. janúar 2012.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Skyndidauði meðal ungs keppnisíþróttafólks er sjald-
gæft en vel þekkt fyrirbæri. Rannsóknir benda til þess
að skyndidauði sé 2,5 sinnum algengari meðal ung-
menna sem stunda keppnisíþróttir en meðal annarra
ungmenna.1 Allmargar rannsóknir hafa verið gerðar
á tíðni skyndidauða meðal íþróttafólks og hefur ýmis-
legt áhugavert verið birt í þeim efnum. Sýnt hefur verið
fram á að tíðni skyndidauða íþróttamanna í Banda-
ríkjunum er á bilinu 0,50-0,61/100.000 íþróttamenn á
ári.2-3 Þá sýnir rannsókn frá árinu 2003 að tíðni skyndi-
dauða ítalskra íþróttamanna á árunum 1979-1999 var
2,3/100.000 íþróttamenn á ári.1 Hærri tíðni á Ítalíu skýr-
ist einna helst af lægri meðalaldri þýðis í bandarískum
rannsóknum, auk mun hærra hlutfalls karla í keppnis-
íþróttum á Italíu en í Bandaríkjunum.4 Hið háa hlutfall
karlkynsþátttakenda á Ítalíu veldur hærri tíðni skyndi-
dauða í landinu, þar sem skyndidauði hjá íþróttafólki
er almennt talinn vera um 3-9 sinnum algengari meðal
karla en kvenna,1-5'6 einkum vegna hærri tíðni sjúkdóma,
svo sem ofþykktarsjúkdóms hjartavöðva (Hypertrophic
cardiomyopathy) og kransæðagalla í körlum.7
Lögfest skimun fyrir áhættuþáttum tengdum
skyndidauða íþróttamanna tók gildi á Ítalíu árið 1982
og hefur tíðni skyndidauða í íþróttum þar í landi fallið
jafnt og þétt síðan sú skimun hófst.8 Bandarísku hjarta-
samtökin (American Heart Association) hafa gefið út
leiðbeiningar um skimun íþróttamanna og er þar mælt
með að tekin sé heilsufarssaga íþróttamannsins og nán-
ustu ættingja hans og gerð hjartaskoðun.9 Helsti munur
á skimunaraðferðum á Italíu og í Bandaríkjunum er að
bandarísku samtökin mæla ekki með töku 12-leiðslu
hjartalínurits við skimunina þar eð hjartalínurit hafi
of lága sértækni við greiningu hjartasjúkdóma meðal
íþróttamanna og sé því of kostnaðarsamt.9 Nokkuð
hefur verið deilt um gagnsemi hjartalínurita við skimun
af þessu tagi þar sem hjartalínurit af íþróttamönnum
kunna að gefa hátt hlutfall falskt jákvæðra niðurstaðna
vegna þeirra breytinga sem oft verða á hjörtum íþrótta-
manna.4, 10 Frávik frá eðlilegum hjartalínuritum sjást
í allt að 80% vel þjálfaðra íþróttamanna11 og hefur sú
staðreynd löngum verið einn helsti rökstuðningur
þeirra sem telja töku hjartalínurits ekki gagnast við
skimun íþróttamanna.10
Skyndidauði íþróttamanna hefur ekki verið rann-
sakaður sérstaklega hér á landi en hjartaskyndidauði
ungs fólks á Islandi hefur verið rannsakaður og var
komist að því að algengi væri 1,67/100.000 á ári.12
í flestum tilfellum er orsök skyndidauðsfalla íþrótta-
fólks undirliggjandi hjartasjúkdómur,9'13 til dæmis of-
þykktarsjúkdómur í hjartavöðva eða óeðlileg upptök eða
lega kransæða, þótt einnig séu dæmi um dauðsföll sem
verða án nokkurra tengsla við hjartasjúkdóma.2 Þrátt
fyrir að vera sjaldgæft vandamál, er skyndidauði meðal
íþróttamanna sviplegur atburður, enda er í langflestum
tilfellum um að ræða ungt fólk sem gjarnan er fyrir-
mynd annarra vegna afreka sinna og heilbrigðs lífernis.
Rannsóknir benda til þess að með reglubundinni skim-
un keppnisíþróttamanna megi fækka skyndidauðatil-
vikum umtalsvert.8 Vinnuhópur European Society of
Cardiology (ESC) mælir með því að slík skimun byggi
á sjúkrasögu, klínískri skoðun og 12-leiðslu hjartalínu-
riti.9
LÆKNAblaðið 2012/98 83