Læknablaðið - 15.05.2012, Blaðsíða 21

RANNSÓKN
Líkamsþyngdarstuðull (kg/m2)
Líkamsþyngdarstuðull (kg/m2)
Mynd 2. Dreifing Iwldafarsflokka stúlkna (A) og drengja (B) samkvæmt líkamsþyngdarstuðli og hlutfalii líkamsfitu.
aldur, að ná sínu hámarksúthaldi. Þessu til stuðnings hefur dönsk
rannsókn26 sýnt að úthald drengja breytist lítið á aldursbilinu 16-19
ára en úthaldi stúlkna hrakar lítillega á sama tíma.
Erfitt getur verið að bera saman rannsóknir sem fjalla um dag-
lega hreyfingu þar sem tæki til mælinga eru misjöfn. Séu skref-
mælar notaðir er einnig misjafnt hvað rannsakendur á þessu sviði
telja æskileg viðmiðunargildi fyrir skrefafjölda. Viðmiðunargildin
sem notuð voru byggja á því að jákvæð heilsufarsleg áhrif náist
með því að ganga um 10.000 skref á dag16 en um tveir þriðju þátttak-
enda náðu ekki þessu viðmiði. Þetta er áhyggjuefni þar sem sumar
rannsóknir hafa bent á að við 13-16 ára aldur dragi úr hreyfingu
barna og að svo dragi áfram úr hreyfingunni fram á fullorðinsár.27
Engar rannsóknir sýna hins vegar að unglingar auki hreyfinguna
þegar þeir eldast, þannig að mjög líklegt er að stór hópur þessara
18 ára framhaldsskólanema muni alls ekki ná daglegum hreyfiráð-
leggingum þegar þau verða komin á fullorðinsaldur, með öllum
þeim fylgikvillum sem fylgja ónógri hreyfingu.1
Kyrrseta meðal unglinga er algeng í vestrænum heimi og hefur
hreyfing barna í Bandaríkjunum og Astralíu almennt farið minnk-
andi á síðustu áratugum.28 Á árunum 2001-2002 var gerð könnun í
ríkjum Evrópusambandsins á hreyfingu barna og unglinga (11,13
og 15 ára) sem leiddi í ljós að 34% þátttakanda náðu að uppfylla
hreyfiráðleggingar.29 Á Islandi er sömu sögu að segja en einungis
2-15% níu og 15 ára barna uppfylla hreyfiráðleggingar Lýðheilsu-
stöðvar.8 Hugsanlega má rekja þessa þróun til aukins sjónvarps-
áhorfs, aukinnar tölvuleikjanotkunar og breyttra ferðahátta.
Rétt um tíundi hluti þátttakendanna hafði óæskilega hátt LDL
og þríglýseríð og lágt HDL. Þessar niðurstöður hjá svo ungu fólki
valda óneitanlega áhyggjum, því hátt LDL og lágt HDL auka lík-
urnar á æðakölkun. Að jafnaði var HDL hærra hjá stúlkunum og
má skýra það með auknu estrógeni hjá konum sem eykur HDL.
Aukið HDL stúlknanna skýrir svo hærra heildarkólesteról hjá
stúlkunum í þessari rannsókn, þar sem ekki reyndist munur á LDL
né þríglýseríðum milli kynja. Mjög fáir höfðu hækkaðan blóðsykur
og einungis einn framhaldsskólanemandi mældist með blóðsykur
yfir mörkunum sem notuð eru til að skilgreina sykursýki (>7
mmól/L). Það er í samræmi við að algengi sykursýki hér á landi
mælist með því lægsta í Evrópu.30
Styrkleikar rannsóknarinnar liggja fyrst og fremst í fjölda þátt-
takenda og nákvæmra mælinga sem í sumum tilfellum voru þær
bestu sem völ er á, svo sem hámarkssúrefnisupptökumælingin og
DXA-mælingin á líkamssamsetningu. Veikleikarnir felast hins
vegar helst í því að þrátt fyrir að þátttakendur væru valdir af
handahófi gátu þeir afþakkað þátttöku. Líklegt er að líkamsástand
og hreyfing þeirra sem afþökkuðu þátttöku sé verra en hinna og
niðurstöður þessarar rannsóknar fegri því raunveruleikann meðal
18 ára ungmenna. Einnig voru allir þátttakendur búsettir á höfuð-
borgarsvæðinu og rannsóknin endurspeglar því frekar ástandið
þar heldur en á íslandi öllu. Að auki voru nemendur skóla þrjú
ekki allir hefðbundnir verknámsnemendur og samanburðurinn á
milli skóla gefur því ekki alveg raunsanna mynd af muninum á
verk- og bóknámsnemum.
Ályktun
Niðurstöður þessarar rannsóknar benda til þess að þó svo að út-
hald 18 ára framhaldsskólanema sé að jafnaði gott, er hreyfingu
Tafla IV. Úthalds- og hreyfingarflokkun þátttakenda.
Viðmið Stúlkur Drengir
Úthald15 ml/kg/mín % (n) ml/kg/mín % (n)
Mjög slakt <31,59 4,5 (5) <38,00 5,3 (7)
Slakt -35,49 17,9(20) -42,19 4,6 (6)
Sæmilegt -39,49 24,1 (27) -45,69 9,2 (12)
Gott -43,99 29,5 (33) -51,09 24,4 (32)
Mjög gott >44,00 24,1 (27) >51,10 56,5 (74)
Hreyfing16 skref/dag skref/dag
Kyrrseta <5000 8,5 (9) <5000 7,5 (8)
Lítil hreyfing -7499 25,5 (27) -7499 24,5 (26)
Nokkur hreyfing -9999 30,2 (32) -9999 34,9 (37)
Æskileg hreyfing -12499 28,3 (30) -12499 21,7 (23)
Mikil hreyfing >12500 7,5 (8) >12500 11,3 (12)
Viðmiðunargildin fyrir flokkana á milli hæsta og lægsta flokks ná frá viðmiðunargildinu
fyrir flokkinn í næstu línu fyrir ofan að viðmiðunargildinu fyrir umræddan flokk (til dæmis
stúlkur sem flokkast með gott úthald hafa hámarkssúrefnisupptöku frá 39,50 ml/kg/mín
til og með 43,99 ml/kg/mín).
LÆKNAblaðið 2012/98 281