Læknablaðið - 15.05.2012, Blaðsíða 42

NÝSKÖPUNARVERÐLAUN
„Eftir því sem ég næ lengra í
læknisfræðináminu hefur skiln-
ingurinn dýpkað á þvísem liggur
að baki tölunum sem ég er að
fást við," segir Vilhjálmur Stein-
grímsson sem hlaut á dögunum
Nýsköpunarverðlaun forseta
íslands.
Ahættureiknir fyrir
kransæðasjúkdóma
hjá öldruðum
Vilhjálmur Steingrímsson er læknanemi
á 3. ári og vakti verðskuldaða athygli á
dögunum er hann hlaut Nýsköpunar-
verðlaun forseta Islands fyrir áhættu-
reikni fyrir kransæðasjúkdóma aldraðra
sem hann hefur smíðað hjá Hjartavernd.
Vilhjálmur lauk stúdentsprófi vorið 2005
og hóf nám í stærðfræði við Háskóla ís-
lands og lauk BS-gráðu vorið 2009. Hann
hóf strax um haustið nám í læknisfræði
og hefur starfað sem lausamaður við töl-
fræðiúrvinnslu hjá Hjartavernd frá 2010.
Hann segist hafa velt ýmsum möguleikum
fyrir sér um það hvernig best væri að nýta
stærðfræðina en eftir nokkra umhugsun
urðu lífvísindin ofan á. „Ég taldi að ég
myndi finna mig best í læknisfræðinni.
Starf mitt hjá Hjartavernd fékk ég upphaf-
lega sem stærðfræðingur en eftir því sem
ég næ lengra í læknisfræðináminu hefur
skilningurinn dýpkað á því sem liggur að
baki tölunum sem ég er að fást við," segir
Vilhjálmur.
Markvissari forvarnir og meðferð
Hann segist fljótlega hafa byrjað að
vinna með gögn úr öldrunarrannsókn
Hjartaverndar. Rannsóknin hefur staðið
yfir um árabil og þannig safnast mjög
mikilsverðar upplýsingar. „Ég var að taka
saman niðurstöður og skoða dreifingu á
helstu breytunum. Það hafði verið lengi
á dagskrá hjá Hjartavernd að vinna úr
þessum upplýsingum áhættumat fyrir
kransæðasjúkdóma hjá öldruðum. Smám
saman þróaðist hugmynd um að láta verða
af því og sækja um styrk til Rannís og
þegar hann fékkst fór ég á fullt í þetta.
Ég hef verið að vinna undir handleiðslu
Vilmundar Guðnasonar forstöðumanns
Hjartaverndar og Thors Aspelund töl-
fræðings Hjartaverndar."
Verkefnið sjálft er reiknir til að meta
áhættu á kransæðasjúkdómum hjá ein-
staklingum eldri en 65 ára. Með því má
gera markvissara áhættumat og bjóða í
kjölfarið markvissari forvarnir og ein-
staklingsbundnari meðferð fyrir þennan
aldurshóp. „Við sóttumst eftir að hafa
breytur með mikið forspárgildi en við
vildum jafnframt velja breytur sem fólk
gæti sjálft haft áhrif á með breyttum lífs-
stíl, til að mynda reykingar, blóðfitur, blóð-
þrýsting og að einhverju leyti sykursýki.
Við tókum líka inn nýstárlegri breytur sem
myndmælingar Hjartaverndar hafa skilað
og hafa mikið forspárgildi, eins og kalk í
kransæðum og ómanir á siagæðum. Allar
þessar breytur settum við inn í reikninn
til að hafa hann sem nákvæmastan."
Hjartavernd hefur áður sett fram
áhættureikni fyrir aldurshópinn 30-65
ára en Vilhjálmur segir að ekki sé hægt að
nota sama reikninn fyrir báða aldurshópa.
„Hátt kólesteról hjá einstaklingi 65 ára eða
eldri hefur allt annað forspárgildi en hjá
einstaklingi um þrítugt. í öldrunarrann-
sókninni tóku þátt um 5800 manns en við
tókum aðeins inn í reikninn fólk sem hafði
enga fyrri sögu um kransæðasjúkdóma og
enduðum með um 3500 manns. Þetta eru
um 10% af heildarfjölda íslendinga sem
orðnir eru 65 ára eða eldri."
Öldruðum fjölgar hratt
Þegar spurt er um hagnýtt gildi áhættu-
reiknisins segir Vilhjálmur að hann geti
nýst í heilsugæslunni þar sem læknar
munu þurfa að meta áhættu á áföllum
hjá skjólstæðingum sínum. „Það má líka
hugsa þetta í stærra samhengi og beita
þessu á hópa fólks, en þó er enn mikilvæg-
ara að gera sér grein fyrir að framundan
er mikil fjölgun í þessum aldurshópi.
Samkvæmt mannfjöldaspá Hagstofunnar
verður hópurinn orðinn 21% þjóðarinnar
árið 2039. Þetta er jafnframt stærsti hluti
skjólstæðinga heilbrigðiskerfisins. Með
óbreyttu fyrirkomulagi mun þetta sliga
kerfið. Það er því gríðarlega mikilvægt að
geta unnið eftir markvissu áhættumati á
þeim sjúkdómum sem eru algengastir og
kostnaðarsamastir og miða þjónustuna út
frá því. Forvarnir eru einnig mjög mikil-
vægar því áhættureiknirinn tekur mið
af þeim sem ekki hafa fengið kransæða-
sjúkdóma áður."
Vilhjálmur segir að mikill vilji hafi
verið til að gera áhættureikna fyrir aldr-
aða erlendis svo hugmyndin sem slík sé
í sjálfu sér ekki ný en nýjung sé að gera
áhættumat á áföllum til skemmri tíma en
áður hefur verið rætt. „Hin yfirgripsmiklu
gögn úr öldrunarrannsókn Hjartaverndar
á Islandi gerðu mögulegt að hefja þetta
starf hér," segir hann að lokum.
302 LÆKNAblaðið 2012/98