Læknablaðið - 15.05.2012, Blaðsíða 25

SJÚKRATILFELLI
Mannbjörg á Möðrudal á Fjöllum
Þórir Svavar Sigmundsson1'5 í sérnámi, Bjarni Árnason2 deildarlæknir, Þóra Elísabet Kristjánsdóttir3 kandídat, Vilhjálmur Vernharðsson4
björgunarsveitarmaður
ÁGRIP
27 ára kona fékk krampakippi og varö skyndilega púlslaus á Möðrudal á
Fjöllum, fjarri heilbrigðisþjónustu. Eftir klukkustundar endurlífgun þreifað-
ist púls að nýju. Hún var flutt með sjúkraflugi á Landspítala þar sem hún
var greind með stórt blóðrek í lungum. Hún var kæld í 24 klukkustundir og
útskrifaðist af sjúkrahúsi á 14. degi án skerðingar á heilastarfsemi. Jafnvel
við erfiðar aðstæður fjarri heilbrigðisþjónustu getur lífskeðjan reynst sterk
þegar boð um aðstoð berast hratt, endurlífgun hefst án tafar og sérhæfð
meðferð er veitt eins fljótt og hægt er.
’Svæfinga- og
gjörgæsludeild, Karolinska
háskólasjúkrahúsinu
í Solna,
2Landspítala Fossvogi,
3heilbrigðisstofnun
Austurlands og Landspítala,
4ábúandi í Möðrudal á
Fjöllum,
6sjúkraflugvél frá
Sjúkrahúsinu á Akureyri.
Fyrirspurnir:
Þórir Svavar Sigmundsson
thorir. sigmundsson@
karolinska.se
Greinin barst:
5. október 2011,
samþykkt til birtingar:
11.apríl 2012.
Höfundar tiltaka engin
hagsmunatengsl.
Sjúkratilfelli
27 ára gömul erlend kona var á ferðalagi á Möðrudal á
Fjöllum. Hún hneig skyndilega niður og fékk endurtekna
krampakippi sem stóðu yfir í 1-2 mínútur. Þegar hún
komst til meðvitundar gat hún kinkað kolli við spurn-
ingum, en ekki tjáð sig á annan hátt. Samferðamenn
komu henni til aðstoðar og björgunarsveitarmaður sem
býr á staðnum gerði Neyðarlínu viðvart. Kippirnir end-
urtóku sig í tvígang með 15 mínútna millibili og eftir
þriðja skiptið stöðvaðist öndun og púls þreifaðist ekki.
Björgunarsveitarmaður hóf hjartahnoð umsvifalaust og
veitti munn við munn öndunarhjálp. Fimm mínútum
síðar kom að sjúkralið frá Egilsstöðum og var hún þá
greind með rafvirkni án dæluvirkni (Pulseless Electric
Activity - PEA) en tók einstaka andköf. Öndunarvegi
var haldið opnum með kokrennu og súrefni blásið í
lungu með öndunarbelg, æðaleggjum var komið fyrir
og adrenalín gefið samkvæmt leiðbeiningum.
Kallað var eftir aðstoð sjúkraflugvélar en við lend-
ingu á Mývatnsflugvelli sprakk á afturhjóli vélarinnar.
Sent var strax eftir flugvirkja sem kom með flugvél frá
Akureyri til að gera við dekkið. Á Möðrudal var LTS II
túbu (Laryngeal Tube Suction) komið fyrir í öndunarvegi
og endurlífgun var haldið áfram í sjúkrabíl að Mývatni,
en konan var eftir sem áður púlslaus. Við komu í flug-
skýli Mýflugs á Mývatni, rúmlega klukkustund eftir að
endurlífgun hófst, mátti skyndilega greina sterkan púls
í hálsslagæð. Blóðþrýstingur mældist 140/76 mmHg
og púls 124 slög á mínútu. Hjartarit sýndi sínustakt og
engar greinanlegar ST-breytingar. Á meðan á þessu stóð
var konan barkaþrædd og andaði skömmu síðar sjálf
með stuðningi, en þurfti 80-90% súrefnishlutfall og
háan innöndunarþrýsting til að viðhalda eðlilegri súr-
efnismettun. Miðbláæðalegg var komið fyrir í vinstri
lærisbláæð og vökvi og glúkósi gefinn í æð. Sams-
konar legg var komið fyrir í slagæð hægra megin til að
mæla slagæðarþrýsting í rauntíma. Líkamshiti var ekki
mældur í flutningi, en henni leyft að kólna með því að
fjarlægja mestan hluta af fatnaði og vökvar sem runnu
inn voru við umhverfishita (12-20°C). Þegar viðgerð á
hjólbarða var lokið var flogið með sjúkling áleiðis til
Reykjavíkur. Blóðþrýstingur byrjaði að lækka og þurfti
æðavirk lyf í dreypi til að halda blóðþrýstingi stöð-
ugum. Skömmu fyrir lendingu byrjaði hún að hreyfa
hægri handlegg og báða fætur.
Við komu á bráðadeild Landspítala sýndi hjartalínu-
rit sínushraðtakt án teikna um blóðþurrð í hjartavöðva.
Tölvusneiðmynd af höfði sýndi ekkert óeðlilegt. Hiti
við komu á gjörgæsludeild var 34°C. Hjartaómun sýndi
áberandi stækkaðan hægri slegil, þríblöðkulokuleka,
og önnur teikn lungnaháþrýstings. Tölvusneiðmynd
og æðamyndataka af lungnablóðrás með skuggaefni
staðfesti stórt blóðrek í hægri lungnaslagæð og minna
blóðrek á víð og dreif í báðum lungum. Hafin var blóð-
þynning með enoxaparíni en talið var of áhættusamt
að gefa segaleysandi lyf vegna iangrar endurlífgunar.
Með virkri kælingu var líkamshita haldið við 32-34°C í
sólarhring og síðan var hún hituð upp í 37°C. Tveimur
sólarhringum eftir komu á gjörgæslu var hún vakin og
skömmu síðar var öndunarvél aftengd og barkarenna
fjarlægð. Við skoðun var hún skýr og áttuð og mundi
atburðarás fram að því að hún hneig niður. Ekki varð
vart einkenna eða teikna um skaða á miðtaugakerfi.
Hún var flutt á legudeild á 5. degi og útskrifaðist
þaðan á 14. degi í góðu ástandi. Hún hafði tekið getn-
aðarvarnartöflur um nokkurra ára skeið. Uppvinnsla á
segahneigð var ráðgerð í heimalandi hennar.
Umræður
Rannsóknir sýna að því fyrr sem hjartahnoð hefst eftir
að sjúklingur hnígur niður, og því meiri gæði á hjarta-
hnoði, þeim mun meira aukast lífslíkur sjúklinga sem
fara í hjartastopp.1 Nýjar klínískar leiðbeiningar frá
árinu 2010 leggja nú áherslu á að hefja hjartahnoð áður
en hugað er að öndunarvegi og að trufla hjartahnoð
sem minnst. Hnoða skal 30 sinnum og blása tvisvar.
Að tveimur mínútum liðnum skal kanna púls en ekki
lengur en í 10 sekúndur. Markmiðið er að halda uppi
viðunandi blóðþrýstingi til að viðhalda blóðflæði til
heila. Ef um stuðvænlegan takt er að ræða, sleglatif
LÆKNAblaðið 2012/98 285