Læknablaðið - 15.10.2013, Blaðsíða 40

UMFJÖLLUN O G GREINAR
Það er óhætt að borða fitu
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
Hildur Tómasdóttir svæfingalæknir
hefur um árabil barist við aukakílóin, en
það var ekki fyrr en hún breytti algerlega
um stefnu í mataræði að varanlegur ár-
angur náðist. Hildur hefur ekki látið þar
við sitja heldur fylgst glöggt með um-
ræðu erlendis og kynnt sér rannsóknir
á þessu sviði til að hafa haldbær gögn í
höndunum og haldið fyrirlestra um kosti
lágkolvetnamataræðis fyrir offeita.
„Undanfarin 30-40 ár hefur geisað offituf-
araldur í veröldinni með þeim afleiðingum
að allt að 75% alls heilbrigðiskostnaðar í
heiminum má í dag rekja beint eða óbeint
til hins svokallaða „efnaskiptaheilkennis"
(Metabolic Syndromé). Þetta eru oft kallaðir
lífsstílssjúkdómarnir - eða vestræna veikin
- en það eru hjarta- og æðasjúkdómar,
búkfita, háþrýstingur, blóðfituröskun,
sykursýki II og talið er að heilabilun, ýmis
krabbamein, non-alkóhól fitulifur og jafn-
vel blöðrusjúkdómur á eggjastokkum
tilheyri þessu heilkenni líka. Þessir sjúk-
dómar eru lífsstílstengdir, áður taldir stafa
af of mikilli fituneyslu og hreyfingarleysi.
Gífurleg aukning þessara sjúkdóma er nú
af mörgum talin eiga sér rætur í rangri
næringar- og lýðheilsuráðgjöf á heimsvísu
síðustu þrjá áratugina, sem er nokkuð nýtt
sjónarhorn," segir Hildur í upphafi.
Hún er hreinskilin um hvers vegna hún
hafi kynnt sér áhrif matar og hinna ýmsu
fæðuflokka á mannslíkamann. „Ég hef
barist við aukakílóin frá því á unglings-
árum og átt í óheilbrigðu sambandi við
mat. Þrátt fyrir alls kyns fitusnauða matar-
kúra og mikla ástund líkamsræktar af
ýmsu tagi, þá hef ég alltaf rokkað upp og
niður í líkamsþyngd og fitnað jafnharðan
og ég hef lokið við eitthvert átakið. Það var
í rauninni ekki fyrr en fyrir 19 mánuðum
síðan sem ég breytti algerlega um stefnu
og fór að horfa á mitt vandamál sem fíkn,
eftir að ég kynntist 12-spora samtökum
sem fást við stjórn á matarfíkn. Þá loksins
fór ég að sjá einhvern árangur. Aðferð
þeirra byggist meðal annars á því að taka
burt allan sykur og sterkju úr mataræðinu
og borða þrjár máltíðir á dag vigtaðar og
mældar samkvæmt fyrirfram ákveðnu
magni af hverjum fæðuflokki, próteinum,
grænmeti, ávöxtum og fitu. Þetta hefur
skilað sér í því að ég léttist um 30 kíló á
innan við ári og hef getað haldið þyngd-
inni óbreyttri síðastliðið ár og líður mikið
betur, bæði andlega og líkamlega."
Tekist á um hver væri versti skaðvaldurinn
Hildur segir að sér hafi brugðið nokkuð
þegar hún fór að skoða samsetningu þessa
lágkolvetnamataræðis, því samhliða því að
taka út kolvetni í formi sykurs og sterkju,
þá er hlutfall fitu mun hærra en í hinum
hefðbundnu fituskertu matarkúrum og
þvert á núverandi ráðleggingar lýðheilsu-
stöðvar Landlæknisembættisins. Minnug
þess að matarkúrar eins og Atkins-kúrinn
áttu að vera lífshættulegir vegna hættu á
hjarta- og æðasjúkdómum, fór hún að at-
huga hvað til væri af nýrri rannsóknum
á lágkolvetnafæði sem varla var farið að
nefna á nafn hérlendis á þessum tíma
nema kannski af Axel F. Sigurðssyni og
Kristjáni Gunnarsyni á bloggsíðum þeirra,
og varð hún þá margs vísari.
„Það kom í Ijós að lágkolvetnamataræði,
svo sem LCHF Low Carb High Fat eins og
það kallast í Svíþjóð, GI (Glycemic Index),
Miðjarðarhafsfæði, og steinaldarfæði (eða
paleo), hafa verið að fá uppreisn æru í ljósi
nýrra rannsókna og yfirferða á gömlum
rannsóknum. Fitan, sérstaklega mettaða
fitan, hefur undanfarna þrjá áratugi verið
talin rót alls ills í mataræði okkar, hún
hækkar heildarkólesterólið og var þar með
talin valda hjarta- og æðasjúkdómum.
Þetta mataræði sem ég hef fylgt rekur
upphaf sitt aftur fyrir daga fituhræðsl-
unnar, sem hófst í byrjun 8. áratugarins,
og byggir á rannsóknum sem voru í
rauninni settar til hliðar á þeim tíma og
hefur ýmislegt verið skrifað um ástæður
þess. Það yrði of langt mál að fara út í
það en stjórnvöld í Bandaríkjunum sáu
sér pólitískan hag í því á 8. áratugnum að
leggja fram lýðheilsumarkmið sem byggðu
á ráðleggingum um að draga úr fitu í mat-
vælum. Þetta hefur síðan breiðst út um
alla heimsbyggðina með þeim afleiðingum
að samhliða þessum breytingum í mat-
aræði hefur offita aukist gífurlega. Þetta
er meðal annars rakið skemmtilega í bók
sænska heimilislæknisins Andreas Eenfelt,
Matrevolutionen. En hann er einn aðaltals-
maður LCHF í Svíþjóð og heldur úti mjög
vinsælli bloggsíðu."
Hildur segir að á fyrri hluta síðustu
aldar hafi sannarlega verið læknar og vís-
indamenn sem töldu að „vestræna veikin"
væri eitthvað sem vestrænar matarvenjur
hefðu stuðlað að, og vildu kenna um því
sem síðast hefði komið inn í mataræðið,
svo sem unnum sykri og hvítu hveiti. „Þeir
töldu að værum erfðafræðilega þróuð í
milljónir ára til að borða kjöt, fisk, egg, ber
og rætur en hefðum aðeins borðað korn-
meti frá upphafi akuryrkju fyrir 4000-9000
árum síðan. Síðustu 150 árin hefur sykur
bæst við fæðið eftir að nútímaframleiðsla á
honum hófst. A svipuðum tíma fóru menn
að vinna hveitið og aðrar sterkjur, taka
472 LÆKNAblaðið 2013/99