Þjóðlíf - 01.05.1987, Page 13

E R L E N T
er orðinn gamall og þreyttur. Jafnvel þótt
hann vildi, ætti hann erfitt uppdráttar
gagnvart þeim hörðu húsbændum sem þar
ráða ríkjum."
„En hvað með Gorbatsjov, mætir hann
ekki andstöðu innan sovéska hersins og kerf-
isms?“
„Jú, það gerir hann eflaust, en hjá okkur
er andstaðan annars eðlis. Hér eru það ekki
peningahagsmunir sem ráða heldur byggir
gagnrýnin innan hersins á íhaldsemi og tor-
> tryggni gagnvart Bandaríkjamönnum. En
Gorbatsjof er ungur og baráttuglaður og
hefur nægan kraft til þess að sannfæra menn
og vinna bug á andstöðunni. í því er styrkur
hans fólginn. Og í þessu liggur munurinn á
stöðu hans og Reagans."
Á Vesturlöndum hafa verið settar fram
ýmsar kenningar um hvað valdi því að Sov-
étmenn leggi nú slíkt ofurkapp á að ná samn-
ingum í afvopnunarmálum.
Því hefur verið haldið fram í þessu sam-
bandi að sovéskt efnahagslíf fái hreinlega
ekki risið undir aukinni vígtólaframleiðslu
og vilji menn á annað borð auka lífsgæði
landsmanna, þá sé ekki um annað að ræða
en beina fjármagninu og kröftunum í annað
en til vígtólanna, og þá fyrst og fremst í
framleiðslu neysluvarnings af ýmsu tagi.
Hitt er áreiðanlega rétt metið að vopna-
'ðnaðurinn á Vesturlöndum mun reyna eftir
megni að sporna gegn niðurskurði á vígbún-
aði. Og þar er hugsað fram í tímann. Það er
að sjálfsögðu engin tilviljun að evrópskum
fyrirtækjum er nú hverju á fætur öðru veitt
verkefni, sem tengjast geimvarnaáætlun
Bandaríkjamanna. Með þessu er hreinlega
heypt hollusta í Evrópu við þessi áform.
Fram til þessa hefur vestrænn hergagna-
'ðnaður jafnan haft hina ákjósanlegustu
áróðursstöðu og það væri hægt að leiða að
bví rök að það væri honum hagsmunamál að
halda ímynd Sovétríkjanna sem allra dekk-
stri. Jafnvel þótt það sé óumdeilanleg stað-
reynd, að flestar þær nýjungar sem fram
hafa komið í vígbúnaðartækni á síðustu ára-
tugum hafi komið að vestan, hafa þeir aðilar
sem á þetta hafa bent jafnharðan verið sak-
aðir um þjónkun við Sovétríkin, auk þess
sem þeim hefur verið núið því um nasir að
þeir hlytu þá jafnframt að vera fylgjandi öllu
því sem viðgengst á sovéskum geðveikrahæl-
um og undir sovéskri valdstjórn yfirleitt.
Það eru engar ýkjur að þessum áróðurs-
brögðum hefur óspart verið beitt og að því
er virðist með bærilegum árangri.
Laugardagseftirmiðdaginn 28. febrúar
birtir Tass-fréttastofan fréttir af nýju frum-
kvæði Gorbatsjofs í avopnunarmálum, þar
sem hann öllum til mikillar furðu hverfur frá
þeirri grundvallarkröfu að tengja allar hugs-
anlegar tilslakanir Sovétmanna því að
Bandaríkjamenn falli frá geimvarnaáætlun-
inni. Sovétmenn buðust nú til þess að fjar-
lægja allar meðaldrægar flaugar frá Evrópu
og Asíuflaugarnar einnig, að eitt hundrað
undanskildum.
Nú hófust miklar vangaveltur í frétta-
mannanýlendunni. Hvers vegna þessar til-
lögur — og af hverju núna?
Einn heimildarmaður minn sovéskur
sagði að á nýafstöðnu friðarþingi í Moskvu,
sem þeir sóttu meðal annarra Sakharov,
Gorbatsjof og Ólafur Ragnar Grímsson,
hefði Sakharov reifað ákveðnar tillögur án
þess þó að þær hefðu verið birtar. Þessi
heimildarmaður minn taldi, að afvopnunar-
tillögur Gorbatsjofs væru mjög í anda Sak-
harovs og væri þetta til marks um hve ákveð-
inn Gorbatsjof væri í að ná árangri í afvopn-
unarmálum og hve reiðubúinn hann væri til
þess að hlusta á róttækar raddir um þessi
efni.
En hvers vegna núna? Hér voru ýmsar
getgátur uppi. Ymsir töldu að Sovétforystan
vildi notfæra sér veikleika Bandaríkja-
stjórnar út af írangate-hneykslinu. Aðrir
bentu á að fyrr í vikunni hefðu Sovétmenn
Ingjaldur Hannibalsson,
forstjóri Álafoss hf.:
„Hyggjast leyfa
erlenda fjárfestingu"
„ÉG HEF aðeins tvisvar komið til Sovét-
ríkjanna, í desember s.l. og svo aftur í
febrúar vegna sölusamninga, svo að ég hef
ekki beinan samanburð við fyrri tíma, en
þarna var maður með mér sem hefur marg-
sinnis komið til Sovétríkjanna og að hans
mati hefur öll þjónusta og t.d. matvöruúr-
val stórbatnað. Það kom mér á óvart að
þetta var að mörgu leyti nokkuð gott.
I febrúarferðinni voru þarna einnig á ferð
með okkur fulltrúar sjávarútvegsins og lag-
metisins. Svo virtist sem þær breytingar
sem Gorbatsjof boðar nú hafi þegar verið
gerðar að einhverju leyti hjá þeim aðilum
sem þessir fulltrúar okkar áttu samskipti
við. Áherslan virðist lögð á að auka úrval
matvæla en endurskipulagningin er ekki
komin eins langt á ýmsum öðrum sviðum.
Þó heyrðum við það hjá okkar viðsemjend-
um að vænta mætti breytinga þegar á þessu
ári sem ganga út á að auka vöruúrval sem
almenningur á kost á.
Breytingarnar í Sovétríkjunum hófust
með mannaskiptum í efsta lagi stjórn-
kerfisins en það reynist áreiðanlega erfið-
ara að gera breytingar í neðri lögum kerfis-
ins þar sem eru þúsundir starfsmanna á
móti hverjum einum valdhafa í efstu valda-
þrepunum. Endurbætur og aukið frjálsræði
virðist þó blasa við á ýmsum sviðum og get
ég nefnt sem dæmi að Sovétmenn hafa lýst
yfir áhuga á að auka samstarf við erlend
fyrirtæki og leyfa jafnvel erlenda fjárfest-
ingu í Sovétríkjunum. Við höfum aðeins
kynnt okkur þetta en höfum þó ekki enn
fengið í hendur þær reglur sem um þetta
eiga að gilda. Þetta er auðvitað alger kú-
vending frá því ástandi sem áður ríkti og
yfirleitt finnst manni svífa þarna andi breyt-
inga og endurskipulagningar yfir vötnum
þessa dagana sem er á allan hátt mjög
jákvæður."
13