Þjóðlíf - 01.05.1987, Blaðsíða 81

L I S T I R
an’d V°U want *° know *H about Andy Warhol, just look at the surface of my paintings and films
fo, and there I am. There's nothing behind it.“
^!kregiur hans, hedónísk kaldhæðni með
útK und‘rtónum sjálfseyðingar, urðu að
feiddum lífsstfl. Hann fór að gefa út áhrifa-
;f!' 1<"' tímarit, Andy Warhol Interview Magaz-
ane’ sem á örskömmum tíma varð blað blað-
skna °8 áhrifa þess hefur gætt um nokkurt
a ei. ^ér á landi, m.a. voru fyrstu eintök Helg-
P°stsins mjög í anda þess. Á vissan hátt varð
Warhol New York það sem tískukóngar eru
Parísarborg: trend setter eða Herra Stíll.
Það sem óneitanlega er forvitnilegt við War-
hol, svona eftirá að hyggja, er hversu vel hon-
um tókst að fela sig í sviðsljósinu. Hann skrif-
aði mjög opinskáa ævisögu, From A to B &
Back Again: The Philosophy of Andy Warhol,
og þrátt fyrir óteljandi viðtöl, segulbanda-,
kvikmynda- og videóupptökur þá er enginn
nær um ætlun hans eða sjálfsskilning. Sjálfur
sagðist hann ekki vera að gagnrýna nokkurn
skapaðan hlut, hann vœri bara, og til að forðast
óþarfa vonbrigði og sársauka vildi hann ekki
bindast öðrum með nokkrum hætti. Hann væri
á yfirborðinu og allt sem hann gerði væri það
sem væri og ekkert annað. Þegar hann var
fenginn til að vera með á Feneyja-biennalnum
nýverið var hann spurður álits á ítalskri menn-
ingu og listalífi. Svar hans var, að hann hefði
alltaf elskað spaghettí. Auðvitað var þetta túlk-
að þvers og kruss! Enginn í samtíma okkar
hefur komist eins nálægt því að svara til sögu-
persónu Kosinskis, Mr. Chance. Warhol talaði
alltaf af barnalegri hreinskilni og lét aðra um
að gefa orðum sínum og verkum dýpri merk-
ingu.
Andy Warhol var einn þriggja barna verka-
mannafjölskyldu í Pittsburgh. Foreldar hans,
Ondrej og Julia Warhola, voru tékkneskir inn-
flytjendur sem lifðu alla sína tíð við mikla ör-
birgð. Faðir hans, sem var kolanámumaður, dó
1942 af því að drekka eitrað vatn. Warhol var
þá 14 ára og basl móður hans og tveggja
bræðra jókst enn. Honum tókst að ljúka BÁ-
námi í auglýsingateiknun í heimabæ sínum,
Pittsburgh, sem er einn af menguðustu iðnað-
arbæjum Bandaríkjanna. Tuttugu og eins árs
að aldri fór Warhol til New York og komst
fljótlega í innsta hring auglýsingaheimsins þar.
Barnalegur og hrár teiknistfll hans þótti ferskur
og frjór. Vörufetismi auglýsingaheimsins hafði
síðan mikil áhrif á listsköpun hans síðar meir.
Hann tók með sér tækni auglýsingaheimsins
inn í myndlistina: vörur á að persónugera og
fólk fær á sig vöruhjúp. Bræður hans eru báðir
barnmargir verkamenn í Pittsburgh.
Það er átakalaust að gera Warhol, ævi hans
og starf að kennslubókardæmi um firringu vest-
ræns samfélags. Átakalaust og einhliða. Nú
þegar púritanisminn virðist í uppsveiflu - burt
með eitrið, á með smokkinn - þá væri hollt að
sýna nokkrar af kvikmyndum Warhols. Sér-
hver heimur á sínar leikreglur og hvort sem
okkur líkar betur eða verr þá eru það úrhrökin
í New York og London, hommarnir, eiturlyfja-
neytendurnir og lágstéttarkrakkarnir, sem hafa
gefið okkur obbann af dægurmenningu nútím-
ans og sú áhrif eru síður en svo bundin ein-
hverri lágmenningu. Warhol hefur líklega ver-
ið einn sá ötulasti að tappa af þessum undra-
heimi með miðilshlutverki sínu. Ef peningar
eru einhver mælikvarði, þá tókst honum bæri-
lega upp: þessi fátæki strákur frá Pittsburgh
skildi eftir sig 1500 milljónir dollara.
{lokin: Warhol er tákn þess hve óendanlega
merkilegt ameríska þjóðfélagið er. Þar er allt
hægt og ekkert fyrirfram gefið. Sama dag og
andlát Warhols var tilkynnt var sagt frá því að
fulltrúar Campell’s hefðu verið á íslandi í
kaupleiðangri. Campell’s-fyrirtækið og dósa-
súpurnar hafa um árabil verið tákn amerísks
neysluþjóðfélags. Warhol gerði dósina þeirra
að íkoni neysluþjóðfélagsins á sama tíma og
hann skráði syndafall sjálfseyðingarinnar. Nú
hefur þessi dósarisi ákveðið að bæta ráð sitt og
ætlar að svissa úr dósunum yfir í heilbrigðið.
Nú á Campell’s að standa fyrir heilnæman
mengunarmat sem inniheldur ómengaðan ísl-
enskan kúfisk - sem auðvitað er hægt að setja
beint í ofninn.
■ Eftir Örn D. Jónsson
81