Þjóðlíf - 01.05.1987, Blaðsíða 17

E R L E N T
Deilt um morð
Rannsókn Palmemorðsins miðar ekkert
RÚMT ÁR ER LIÐIÐ frá morðinu á Olof
Palme og enn bendir ekkert til að lausn þess
sé í sjónmáli. „Við erum aftur á horninu^á
Sveavagen og Tunnelgatan", er álit þeirra er
nú hafa tekið við stjórn rannsóknarinnar.
Rúmu ári eftir morðið hefur lögreglan
hvorki nokkrar raunverulegar sannanir sem
hægt væri að nota við réttarhöld né nokkra
vænlega slóð. Öll rannsókn og meðferð
málsins hefur tekið á sig svip hins grátbros-
lega. Fyrstu tímana eftir morðið urðu lög-
reglunni á mörg mistök enda virðist svo sem
hrein ringulreið hafi ríkt í höfuðstöðvum
hennar eftir að ljóst varð að forsætisráð-
herra landsins hafði verið skotinn. Þannig
voru engir vegatálmar settir upp eða eftirlit
aukið á flugvöllum eða við ferjur. Það voru
einnig alvarleg mistök að tíu tímar liðu frá
morðinu þar til stærra svæði en nokkrir
fermetrar við morðstaðinn var afgirt. Þessa
tíu tíma var stöðugur straumur fólks að
morðstaðnum og vel er hugsanlegt að þá
hafi sönnunargögn farið forgörðum.
Daginn eftir morðið tók lögreglustjórinn í
Stokkhólmi, Hans Holmér, við stjórn rann-
sóknarinnar og í tæpt ár stjórnaði hann
henni með festu. Hann útbjó sérstakt
Palme-herbergi í lögreglustöðinni og safnaði
öllum þráðum í eigin hendi. Fljótlega kom í
•jós að Holmér og þeir ákærendur sein
tengdust rannsókninni áttu erfitt með að
vinna saman. Þegar litið er yfir starfsferil
Holmérs og aðferðir hans við morð-
rannsóknina vex fram mynd af manni sem
fyrst og síðast vill sjá árangur af starfi sínu
án tillits til þess hvernig þeim árangri er náð.
Þannig var hann harðlega gagnrýndur er
hann sem yfirmaður sænsku leynilögregl-
unnar (Sápo) stóð að njósnum og skrásetn-
'ngu félaga í róttækum samtökum. Á sama
hátt þótti hann sýna óþarfa hörku í viður-
eign við hústaka í Stokkhólmi er hann var
Þar lögreglustjóri. Hann hefur mikinn
ahuga á eiturlyfjamálum og hefur á því sviði
heitt sér fyrir auknum möguleikum lögregl-
unni til handa, s.s. beitingu falinna hljóð-
nema. Svo virðist sem orsök átakanna milli
Holmérs og ákærendanna sé einmitt sú að
Holrnér hafi viljað beita aðferðum sem
ákærendurnir töldu stríða gegn réttarregl-
Um- Sjálfur hefur Holmér sagt að það að
beita venjulegum aðferðum við rannsókn
niorðs á forsætisráðherra landsins væri álíka
V|tlegt og að reyna að klífa Himalaya með
þeim aðferðum og útbúnaði sem notaður
V;eri við gönguferðir á Jótlandi.
Vandséð er hvað hann á við með þessum
°rðum, því þótt Olof Palme hafi verið for-
Sietisráðherra er ekkert sem bendir til að
‘innað og meira hafi vakað fyrir morðingjan-
um en það sem honum tókst. Valdarán eða
annað álíka virðist ekki hafa verið hug-
myndin. Og í því ljósi virðist líking Holmérs
út í hött. Ákærendurnir hafa líka ljóslega
tekið þann pól í hæðina að venjulegum
réttarreglum yrði að fylgja og hugsanlegum
sakborningum bæri sami réttur og almennt
tíðkast. Hér virðist kjarni ágreiningsins.
En gagnrýnin á Holmér hefur einnig náðtil
almennari þátta rannsóknarinnar. Þannig
telja ýmsir að hann hafi í alltof ríkum mæli
bundið sig við ákveðna þætti málsins og á
þann hátt gert rannsóknir annarra erfiðar.
Ljóst virðist t.d. að allsendis er óvíst hvort
þær byssukúlur sem fundist hafa í grennd
við morðstaðinn hafi verið notaðar við
morðið eða hvort vera þeirra þar á sér aðar
skýringar (t.d. að þær hafi átt að afvegaleiða
rannsóknina). Birting hinnar frægu
teikningar af grunsamlegum manni hefur
einnig þótt vafasöm, m.a. sökum þess að
hún hafi e.t.v. dregið úr fólki með að segja
■ Olov Palme.
■ Rannsóknin beinist nú aftur að morð-
staðnum.
frá öðrum grunsamlegum mönnum.
Teikningin hafi hvort eð er verið svo al-
menn, að flestir kannist við einhvern sem
líkist henni (sjálfum hefur mér alltaf fundist
hún grunsamlega lík Kafka!). Síðast en ekki
síst virðist Holmér mánuðum saman hafa
verið fastur í sinni svokölluðu aðalslóð, þ.e.
grunsemdum um að félagar í flokki Kúrda,
PKK, hafi staðið á bak við morðið. Enn
þann dag í dag segist Holmér vera 95% viss
um að þar sé morðingjann að finna. Ákær-
endurnir á hinn bóginn segjast ekkert geta
fundið sem styðji þessar grunsemdir. Er
með ólíkindum að menn með svipaða
menntun og þjálfun að baki og með sömu
gögn í hendi geti komist að svo gjörólíkri
niðurstöðu.
Vandséð er hvaða hag þeir Kúrdar ættu
að hafa haft af morðinu og hefur engin
líkleg skýring verið lögð fram. Miklu líklegri
virðist sú hugmynd sem nokkuð hefur verið
rædd að morðið hafi verið framið af „föð-
urlandsvinum“, þ.e. manni eða mönnum
sem hafi talið Palme hættulegan frelsi og
sjálfstæði Svíþjóðar. Sannanlega hafa slíkar
hugmyndir verið viðraðar og það allt frá
nýnasistum í Nordiska Rikspartiet yfir fas-
ísku ruglukollana í Evrópska Verkamanna-
flokknum (EAF) og inn í ungliðasamtök
hægriflokksins, Moderata Samlingspartiet.
Alvarlegra er þó, að rökstuddur grunur er
um að hópar innan lögreglunnar og leynilög-
reglunnar hafi verið þessar skoðunar. Þar
við má svo bæta að í blöðum og útvarpi hafa
komið fram ásakanir, studdar traustum lík-
um, að rannsóknarlið Holmérs hafi lítt eða
ekki rannsakað vitnaframburð um sérkenni-
lega hegðan lögeglumanna morðnóttina og
jafnvel reynt að gera þau vitni grunsamleg.
Er ekki að undra þótt óhugur grípi marga.
í lok janúar var orðið ljóst að rannsókn
málsins var komin í slíkan hnút, að á hann
varð að höggva. Ríkisstjórnin greip þá inn í
og stokkaði upp í forystusveitinni. Holmér
vék sem einvaldur rannsóknarinnar og
nefnd tók við. Hann sætti sig við þessa
nýskipan í mánuð, en sagði síðan af sér bæði
sem meðlimur rannsóknarnefndarinnar og
sem lénslögreglustjóri. í harðorðu bréfi sem
birtist í Expressen ásakaði hann nefndina
um að vera ekki starfi sínu vaxin. Jafnframt
fullyrti hann að ekkert raunverulegt rann-
sóknarstarf ætti sér stað og hann gæti ekki á
nokkurn hátt tekið ábyrgð á því sem væri að
gerast.
Og þannig er staðan í dag. Rannsóknin
beinist aftur að sjálfu morðkvöldinu. Sem
ég sit og skrifa þetta sé ég á auglýsingasíðum
síðdegisblaðanna að lögreglan óskar eftir að
komast í kynni við alla sem Iögðu bílum
sínum í grennd við kvikmyndahúsið, sem
Palmefjölskyldan var í þetta kvöld. Gler-
augu sem fundust í gennd við morðstaðinn
eru athuguð á ný. Sú sem skissaði myndina
af þeim hinum grunsamlega manni er enn
kölluð í yfirheyrslu. Þetta er líkt og að fær-
ast ár aftur í tímann — allt er endurtekið.
Ætli við verðum nokkru nær að ári?
■ Ingólfur V. Gíslason/Svíþjóö
17