Þjóðlíf - 01.05.1987, Blaðsíða 49

ekki látið ráða um afgreiðslu mála í ríkis-
stjórninni. Ég taldi þá aðferð skapa það
hugarfar samstarfs, sem nauðsynlegt er.
Megináhersla er lögð á að leysa mál með
samkomulagi, málamiðlun, eins og æskilegt
er í samsteypustjórn. Fyrir kemur að ekki
eru allir ánægðir með lausn mála, en þeir
una henni.... Við tókum upp það nýmæli að
fela þremur ráðherrum, einum frá hverjum
stjórnaraðila, að ræða tiltekin vandamál
milli funda, reyna að komast að sameigin-
legri niðurstöðu og gera tillögu til ríkis-
stjórnar um afgreiðslu á málinu. Þessi
vinnubrögð hafa gefist mjög vel.“
Verði niðurstaðan nú sú að Sjálfstæðis-
flokkurinn verði utan ríkisstjórnar og Fram-
sóknarflokkurinn einnig eða þá áhrifalítill í
vinstri samsteypustjórn má búast við tals-
verðum umskiptum í stjórnkerfinu. Alþýðu-
bandalagið (og forveri þess Sósíalistaflokk-
urinn) hefur alla tíð átt undir högg að sækja
í tilraunum sínum til áhrifa í ríkisstjórnum.
Samanlögð stjórnarseta er aðeins rúmlega
tólf ár. Aldrei hefur flokkurinn fengið for-
sætisráðuneytið, utanríkisráðuneytið eða
dómsmálaráðuneytið í sínar hendur og er
fullvíst að þessum mikilvægu póstum hefur
skipulega verið haldið frá flokknum í sam-
steypuviðræðum.
Framsókn og Sjálfstæðisflokkur hafa ekki
aðeins ráðið mestu um stjórnarstefnur
meirihlutastjórna áratugum saman. Þeir
hafa einnig haft mest að segja um mótun
þess stjórnkerfis sem við búum við og flest-
um eru kunn helmingaskipti þeirra til áhrifa
í viðskiptalífi og með pólitískum embætta-
veitingum í bankastjórnir og innan dóms-
kerfisins. Táknræn var niðurstaða Helgar-
póstsins fyrir fáum árum, þegar blaðið sýndi
að í liði þeirra 25 sýslumanna og bæjarfóg-
eta sem eru í landinu, tilheyra tólf Fram-
sóknarflokknum og tólf Sjálfstæðisflokkn-
um.
Komist A-flokkarnir og Kvennalistinn í
ráðandi stöðu í ríkisstjórn út úr stjórnar-
myndunarviðræðunum má búast við að
þarna verði tekið til hendinni þó byggt verði
á stuðningi fleiri flokka. Alþýðubandalagið
hafði það á stefnuskrá fyrir kosningar að
mynduð yrði ný jafnaðarstjórn eftir kosn-
ingar. Flokkarnir áttu möguleika á þessu
miðað við skoðanakannanir nokkru áður en
Borgaraflokkurinn spratt fram, þó svo að
talsmenn Kvennalistans og Alþýðuflokks
vildu ekki gefa þessu gaum á meðan kiós-
endaveiðarnar stæðu yfir. Heimildir ÞJÓÐ-
LÍFS innan Alþýðuflokksins herma þó að
verulegur áhugi hafi ríkt á því að A-flokk-
arnir næðu saman eftir kosningar, þó hljótt
færi, og mátti ýmislegt hafa til marks um
þetta: M.a. að þess var vandlega gætt í
öllum leiðaraskrifum Alþýðublaðsins að
setja aldrei fram eitt einasta styggðaryrði í
garð Alþýðubandalagsins. Röksemdin:
„Jafnaðarmenn skrifa ekki gegn öðrum jafn-
aðarmönnum!"
Á þessum tíma svaraði einn af forystu-
mönnum Alþýðubandalagsins spurningu
ÞJÓÐLÍFS um hvort ríkisstjórn, sem leidd
væri af A-flokkunum og Kvennalista rækist
■ Samkvæmt könnun HP fyrir nokkrum árum skiptust sýslumenn landsins jafnt milli
Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. . .
■ . . .og sömuleiðis dómarar. Þessir tveir flokkar hafa haft mest að segja um mótun
■slenska stjórnkerfisins.
r>kjunum“ vex miðflokkum sífellt ásmegin
°g er talið allt eins víst að íhaldsflokkurinn
eða Verkamannaflokkurinn neyðist til að
gera einhverskonar samsteypubandalag við
Jafnaðarflokkinn og Frjálslynda eftir næstu
kosningar, þvert á allar breskar hefðir. Af-
eiðingin er aukið mikilvægi allskonar sam-
ri*ðs, samninga, málamiðlana og annarra
samvinnuþreifinga sem einkenna sam-
steypustjórnmál. f fæstum Evrópuríkjum
®ru flokkar algerlega útilokaðir frá stjórnar-
Þatttöku. Möguleg stjórnarmynstur verða
j^argfalt flóknari. Fæstum dettur þó í hug að
'ullyrða, að ekki verði stjórnað í ríkisstjórn-
Uru þessara ríkja. Hver vill halda því fram að
sfjórnleysi ríki í Finnlandi þrátt fyrir að þar
sltJi níu flokkar á þingi og sá stærsti þeirra,
afnaðarmannaflokkur Kalevi Sorsa, hafi
jfoeins 26.7% kjósenda á bak við sig? Eða í
rfanmörku þar sem einnig sitja níu flokkar á
P'ngi, auk fulltrúa Grænlands og Færeyja,
með kjósendafylgi frá 2.7 upp í 31.6?
Ný uppskipti í stjórnkerfinu? Breytt
valdahlutföll í íslenskum stjórnmálum hafa
ekki aðeins í för með sér óvissu um stjórn-
armynstur, heldur og um það hvaða starfs-
hættir verða viðhafðir í ríkisstjórnum. Til
þessa hefur það t.a.m. sjaldnast tíðkast, að
ráðherrar greiði atkvæði um mál í ríkis-
stjórnum. Á þessu varð þó undantekning í
hinni órólegu og skammlífu vinstri stjórn
1978 til 1979. Steingrímur Hermannsson
lýsti þeirri sambúð eitt sinn svo í þingræðu:
„ Ég hef setið í tveimur ríkisstjórnum. í
þeirri fýrri voru mál stundum afgreidd með
atkvæðum. Ég vil segja fyrir mitt leyti að
það tókst ekki vel. Menn voru hlaupandi út
um hvippinn og hvappinn til að gera grein
fyrir atkvæðum sínum í fjölmiðlum!“
Gunnar Thoroddsen gat af stjórnkænsku
sinni komist hjá slíkum óróa í ríkisstjórninni
1980 til 1983. Hann lýsti þessu svo í samtals-
bók við Ólaf Ragnarsson: „Strax við stjórn-
armyndun tók ég fram, að afl atkvæða yrði
49