Þjóðlíf - 01.05.1987, Qupperneq 18

E R L E N T
■ Baby Doc og frú.
Lýðræðisáform í góðri trú
90% íbúa Haíti samþykktu stjórnarskrána
í SKÁLDSÖGU Graham Green, Trúðarn-
ir, sem gerist á Haítí á harðstjórnartímum
einræðisherrans Papa Docs, lýsir sögumað-
ur, Brown, kosningafyrirkomulagi landsins
fyrir vantrúuðum aðkomuhjónum frá
Bandaríkjunum, einfaldlega sem svo:
„Kosningar í Englandi eru einfaldari en í
Bandaríkjunum, en á Haítí eru þær miklu
einfaldastar. Ef manni er annt um líf sitt á
Haítí heldur maður sig heima á kjördag..."
Lausir við ógnareinræði þeirra Duvalíer-
feðga hyggjast Haítíbúar nú byggja upp
virkara þátttökukerfi í landi sínu. 29. mars
s.l. samþykktu landsmenn nýja stjórnarskrá
íþjóðaratkvæðagreiðslu. Samkvæmt upplýs-
ingum yfirvalda veittu meira en 90% kjós-
enda stjórnarskránni samþykki sitt.
í góðri trú telja Haítíbúar sig nú geta
fyrirbyggt annað einræðistímabil á borð við
29 ára harðstjórnartíma Duvalíerfeðga,
Francois Duvalíer „Papa Doc“ sem lést árið
1971, og Jean-Claude Duvalíer „Baby
Doc,“ sem flúði land 7. febrúar á síðasta ári
og við tók stjórn skipuð yfirmönnum í her
landsins og óbreyttum borgurum. í stjórnar-
skránni er að finna ákvæði sem eiga að
útiloka stuðningsmenn einræðisfeðganna frá
öllum opinberum stöðum næstu tíu árin. En
vilji er eitt, raunveruleg framkvæmd annað.
í sögu Haítí má finna a.m.k. 20 stjórnar-
skrár sem settar hafa verið um lengri eða
skemmri tíma. Fréttaskýrendur telja þó að
nú séu sterkari líkur á að takist að koma á
lýðræðislegu stjórnarfyrirkomulagi en áður.
60 manna stjórnlagaþing setti ákvæði
stjórnarskrárinnar saman og voru 40 þeirra
valdir til þess í kosningum en bráðabirgða-
stjórnin skipaði hina 20. Völdum verður
deilt á milli forseta, forsætisráðherra og
deildaskipts þings. Dómstólar eiga að njóta
sjálfstæðis. Þingkosningar og kjör forseta
fara fram í nóvember og er þegar farið að
nefna til hugsanlega kandídata í forsetastól,
s.s. þá Marc Bazin fyrrum fjármálaráðherra
sem starfaði lengi hjá Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum og Leislie Manigat sem bjó áður í
útlegð í Caracas og starfaði sem háskólapró-
fessor.
Hin nýja stjórnarskrá heimilar nú öll trú-
arbrögð á Haítí, þ.á.m. galdratrú (Vúdú)
sem flestir landsmenn iðka. Stærstur hluti
Haítíbúa er ólæs en stjórnarskráin var þó
kynnt rækilega í útvarpi fyrir þjóðar-
atkvæðagreiðsluna. Eins og svo margar nýj-
ar stjórnarskrár í ríkjum þriðja heimsins er
nýja stjórnarskrá Haítí uppfull af lýðræðis-
yfirlýsingum en hvernig til tekst veltur mikið
á efnahagsþróuninni næstu árin. Yfirstjórn
Alþjóðabankans virðist þó vera bjartsýn því
nokkrum dögum eftir samþykkt nýju stjórn-
arskrárinnar veitti Alþjóðabankinn Haítí 40
miljón dollara lán svo koma mætti á efna-
hagslegu jafnvægi í landinu.
Óttinn við eyðni
Hinn nýi sjúkdómur farinn
að líkjast faraldri
EYÐNISJÚKDÓMURINN er að því
leytinu líkur vindunum að enginn veit hvað-
an hann kom eða hvert hann fer. Sumir telja
að upptök hans megi rekja til grænu apanna
í Mið-Afríku en aðrir hallast að því að hann
eigi rætur að rekja til einhvers smáþorpsins í
miðri Afríku. Nýlega settu tveir breskir vís-
indamenn fram þá heldur nýstárlegu kenn-
ingu, að vírusinn hafi „fæðst“ á einhverri
halastjörnunni og skolað til jarðar með
regni. Hvað sem öllum vangaveltum líður
um upptökin standa menn nú litlu nær en
þegar fyrst varð vart við sjúkdóminn — það
eina sem breyst hefur er sú staðreynd að
tilfellum smitaðra fjölgar ógnvænlega ört.
Á Vesturlöndum eru enn sem komið er
tveir þjóðfélagshópar í mestri hættu; annars
vegar samkynhneigðir karlmenn og hins
vegar eiturlyfjasjúklingar sem sprauta sig.
Samkvæmt áætlun WHO munu nú vera
3.675 eyðni-sjúklingar í V-Evrópu, en það
eru helmingi fleiri en var fyrir aðeins einu
ári síðan. f Bandaríkjunum eru sjúklingarn-
ir 12.656 og er það hæsta tala sem gefin
hefur verið upp í nokkru landi. Talan segir
þó ekki alla söguna, og hún er svo sem
ekkert ýkja ógnvekjandi enn sem komið er;
minna má á, að mun fleiri deyja á ári hverju
af slysaeitrunum í þessum löndum. Reikna
má með, að fjöldi smitaðra og eyðnisýktra
sé mun hærri en vitað er um og í V-Þýska-
landi er jafnvel reiknað með að hún sé um
helmingi hærri.
Erfiðast er að áætla fjölda smitaðra eða
þeirra sem hafa mótefni í sér. Meðgöngu-
tími sjúkdómsins getur verið mjög langur og
fólk getur gengið með mótefni í sér án þess
að kenna sér nokkurs meins — og þannig
smitað fjölda annarra óafvitandi. Heilbrigð-
isyfirvöld í Evrópu hallast nú að því, að allt
upp undir ein milljón manna í Evrópu sé
með mótefni. Og eftir tvö til þrjú ár verði
hlutfall sýktra meðal mannfjöldans orðið
svipað og er nú í Bandaríkjunum.
I Afríku er málum allt öðru vísi háttað en
í Evrópu og hefur sú staðreynd hleypt ugg í
mörg heilbrigðisyfirvöld. Talið er að um
fimm milljónir Afríkubúa séu nú eyðnismit-
aðir og þar herjar sjúkdómurinn jafnt á
konur sem karla. Þeir svartsýnustu á Vestur-
löndum segja enga ástæðu til að ætla annað
að hið sama verði uppi á tengingnum á
Vesturlöndum innan örfárra ára. Dæmi má
taka af Frakklandi, en um fjórðungur
eyðnisýktra þar í landi er hvorki samkyn-
hneigður né eiturlyfjasjúklingar.
Nýjustu fréttir: Heilbrigðisyfirvöld í Bret-
landi hafa nýverið tekið fyrir að sett séu göt
í eyru nokkurs manns, konu eða barns þar í
landi og lokað öllum stöðum þar sem slíkt
var gert. Ástæða: Hætta á eyðnismiti ef
fyllsta hreinlætis var ekki gætt.
18