Þjóðlíf - 01.05.1987, Síða 43

KOSNINGAÚRSLITIN
Kosningaúrslitin staöfesta hrun flokkakerfisins
ÞAÐ ER HVORKI hægt aö tala um hægri
né vinstri sveiflu í kosningunum sögulegu
25. apríl. Kosningaúrslitin verða heldur ekki
túlkuð afdráttarlaust með eða á móti stjórn-
arstefnu síðasta kjörtímabils. Kjósendur
gáfu á engan hátt til kynna hvaða stjórnar-
forystu þeir vildu næstu árin. Fylgissveiflur
áttu sér fyrst og fremst stað frá gömlu flokk-
unum til nýrra framboða, klofningsfram-
boða og flokka sem komið hafa með nýjar
úherslur inn í íslenska pólitík.
Borgaraflokkurinn fær stærstan hluta af
fylgistapi Sjálfstæðisflokksins, Alþýðu-
bandalagið virðist tapa mest til Kvennalista,
Framsókn missir mest sitt fylgi til sérfram-
Boðs Stefáns Valgeirssonar á Norðurlandi
eystra en endurheimtir að stórum hluta fylgi
sérframboðsins í Norðurlandi vestra 1983.
Kjósendur virðast ekki hafa tekið sig upp og
flutt sig langleiðir, fram og til baka, í ís-
lenska flokkakerfinu í neinum inæli ntiðað
v'ð þxr geysilegu fylgissveiflur sem áttu sér
stað í kosningunum 1978. Vinsælir stjórn-
oiálaforingjar laða til sín mikið fylgi: Albert
f>uðmundsson, Steingrímur Hermannsson,
Halldór Ásgrímsson á Austurlandi, Jón
Baldvin Hannibalsson að ógleymdum Stef-
áni Valgeirssyni á Norðurlandi eystra — í
aðaldráttum sýnast kjósendur þó ekki hafa
hætt sér langt frá „sínum heimaslóðum" í
flokkakerfinu en andstæðu pólarnir í ís-
'enskri pólitík, Sjálfstæðisflokkur og Al-
þýðubandalag, fá báðir rækilega ráðningu í
þessum kosningum og þarf að leita allt aftur
til ársins 1953 til að finna dæmi þar sem
þessir tveir flokkar verða samtímis fyrir al-
varlegu tapi í kosningum.
Þrátt fyrir að engar afgerandi fylgissveifl-
ur hafi gengið yfir í kosningunum staðfesta
þær rnikil tímamót sem eiga sér stað í ís-
lenska flokkakerfinu um þessar mundir.
Fjórflokkakerfið er hrunið. Sigur Kvenna-
listans braut regluna um að ný framboð ættu
sér aðeins lífslíkur að einhverju marki í eitt
kjörtímabil. Yfir flokkakerfið er að ganga
sama þróun og í flestum vestrænum þing-
ræðisríkjum á síðustu árum: Hér sitja nú sex
flokkar á þingi eða jafn margir og á norska
Stórþinginu, í Finnlandi eru nú alls níu
flokkar á þingi, á danska þinginu einnig níu
flokkar, í Belgíu, Hollandi, Sviss, á Ítalíu, í
Frakklandi, ísrael og Japan hafa alls staðar
setið a.m.k. fimm til tíu flokkar á þingi og í
Bretlandi, Vestur Þýskalandi og fleiri ríkj-
um þar sem tveir stórir vinstri og hægri
flokkar hafa stjórnað til skiptis er flokka-
fjölgunin áberandi á síðustu tímum. Hér
gerðust þau sögulegu tíðindi að hinn stóri
„óhagganlegi" Sjálfstæðisflokkur féll niður í
rúm 27 prósent fylgi, þau kaflaskil gerðust í
hálfrar aldar framhaldssögu ýfinga og deilna
milli Alþýðuflokks og Alþýðubandalags (og
forvera þess) að jafnaðarmenn eru nú fyrst
sterkari á Alþingi. Þeir sóttu á í kosningun-
um, einir gömlu fjórflokkanna, en sú fylgis-
aukning var langtum minni en að var síefnt
frá því að Jón Baldvin hóf sóknarbaráttuna
miklu haustið 1984 - fengu nú 15.2% og
eru á svipuðu róli og flokkurinn var á allt frá
stríðslokum fram til 1971, en fengu mun
minna fylgi en í kosningunum 1978 og 1979.
Kosningaúrslitin sýna nú þá niðurstöðu
að minni ntunur er á styrkleika þingflokk-
anna en nokkru sinni fyrr. Bent er á að
þýðingarmest fyrir framhaldið sé þó að þrátt
fyrir fjölgun flokka þá hefur bilið á milli
þeirra minnkað. Málefnalega séð er enginn
flokkur útilokaður frá samstarfi við ein-
hvern annan, tortryggni og persónubundin
spenna torveldar helst yfirstandandi stjórn-
armyndunarþreifingar og óvissa meðal for-
ystumanna Alþýðubandalags og Sjálfstæðis-
flokks um hvaða leikir séu vænlegastir í
stöðunni eftir kosningatapið. Tveggja
flokka meirihlutastjórn er útilokuð, engin
þriggja flokka meirihlutastjórn verður
mynduð án Sjálfstæðisflokks og engin fjög-
urra flokka meirihlutastjórn án Framsókn-
arflokks.
Þetta eru þau höfuðeinkenni sem ráðin
verða af þeim þáttaskilum sem mörkuð hafa
verið í þingkosningunum vorið 1987
AUGLÝSINGAFRAMBOÐ. Enginn
flokkur auglýsti jafn rækilega í sjónvarpi og
Framsóknarflokicurinn. Samkvæmt heim-
43