Þjóðlíf - 01.09.1988, Blaðsíða 31

ERLENT
komulag málamiðlun. Margir Grænlending-
ar eru ósáttir við að Danir fái allar leyfis-
greiðslur þar til þær nema sömu upphæð og
öll Grænlandsútgjöld Dana, sem á árinu 1987
námu um 17 milljörðum íslenskra króna.
Þeir sjá því ekki fram á að Grænlendingar
sjálfir hafi beinar tekjur af auðlindavinnslu í
bráð.
Talsverð umræða er nú á Grænlandi um
það hvaða kostir í sambandi við nýtingu jarð-
efna séu heillavænlegastir. Margir óttast
stórtækar framkvæmdir með þátttöku stórra
alþjóðlegra auðhringa, eins og t.d. olíu-
vinnsla hefði í för með sér. Nú stendur yfir
olíuleit í Jameson-landi á Austur-Græn-
landi. Fyrir henni stendur fyrirtækið ARCO
Greenland A/S. Það er að nærri tveimur
þriðju hlutum í eigu norður-amerísks olíufé-
lags og að einum fjórða í eigu Nunaoil A/S
sem er sameign danska ríkisins og græn-
lensku heimastjórnarinnar. Kostnaðurinn
við þessar rannsóknir nemur þegar rúmlega
1,6 milljarði íslenskra króna og er ljóst að ef
til framkvæmda kemur þarf að hugsa stórt
svo að þessar fjárfestingar skili sér. Slíkar
framkvæmdir hefðu ekki þau miklu áhrif á
grænlenskt efnahagslíf eins og margur gæti
haldið því allur búnaður og öll tækniþekking
yrði innflutt. Einu Grænlendingarnir í vinnu
yrðu líklegast ófaglært verkafólk frá Skores-
bysundi en auk þess hefðu Grænlandsversl-
unin og Grænlandsflug tekjur af þjónustu.
Bæjarfélagið í Skoresbysundi yrði algjörlega
háð olíuvinnslunni en grænlenska hagkerfið
fengi ekki nema brot af auðnum því að
stærsti hluti greiðslnanna rynni í danska rík-
issjóðinn. Auk þess er Grænlendingum það
ljóst að hagsmunir þeirra væru léttvægir í
samanburði við útlenska olíufyrirtækið því
ársvelta þess er 43 sinnum hærri upphæð en
árleg opinber útgjöld á Grænlandi. Græn-
lendingar eru því alls ekkert fullir eftirvænt-
ingar vegna olíuævintýrsins, — hins vegar
gera þeir sér grein fyrir því að vart verður
aftur snúið.
Eina náman sem nú er starfandi telja
margir einnig víti til varnaðar. Ibúar í nær-
liggjandi byggðarlagi eru algjörlega háðir
henni. Laun þeirra eru um 3% af launa-
greiðslum í landinu og af því dregur hið opin-
bera í launaskatt sem nemur 4% af launa-
skattstekjum heimastjórnarsjóðsins. Náman
hefur mikið að segja fyrir grænlenskt efna-
hagslíf og ef henni yrði lokað, sem ávallt
vofir yfir, hefði það ekki einungis mjög nei-
kvæð áhrif á efnahagslífið, heldur yrði heilt
byggðarlag atvinnulaust. Margir Grænlend-
ingar telja því að grænlenskt efnahags- og
þjóðlíf sé ekki undir það búið að takast á við
stórtæka jarðefnavinnslu.
Aðrir valkostir sem margir telja fýsilegri
eru námuvinnsla f smærri stíl þar sem stuðst
yrði að mestu við það samgöngu-, efnahags-,
mennta- og menningakerfi sem fyrir er í hin-
um dreifðu byggðarlögum og það þróað
áfram jafnt og þétt. Dæmi um þetta er sam-
vinna bæjarfélagsins í Narssaq á suð-vesturs-
tröndinni og íslenska fyrirtækisins Icelandic
Alloys. Um er að ræða mulning á kvartsi og
ef þetta reynist hagkvæmt verður íslenska
fyrirtækið viðtakandi mulningsins. Fjárfest-
ingar vegna þess næmu ekki nema tæpum 100
milljónum íslenskra króna og atvinna skap-
aðist fyrir um 12 manns. Atvinnurekstur af
þessu tagi breytti ekki miklu fyrir grænlenskt
efnahagslíf á einni nóttu. Ef áþekkur at-
vinnurekstur gæti hins vegar fest rætur í flest-
um byggðarlögum á Grænlandi gæti safnast
saman innlend reynsla og þekking sem ásamt
efnahagslegri og menningarlegri framvindu
skapaði forsendur fyrir stórtækari jarðefna-
vinnslu.
Þegar tíðindamaður Þjóðlífs var á ferð um
Grænland virtist andinn vera sá að ekkert
lægi á í sambandi við nýtingu auðlindanna
því ekki eyddist það sem ekki væri tekið.
Jarðefni eins og olía og úraníum falla að
líkindum ekki í verði á næstu áratugum. Hins
vegar var það augljóst að þrýstingur um stór-
iðju eykst stöðugt. Þrýstingurinn er bæði
pólitískur og efnahagslegur. Neysla almenn-
ings hefur aukist á Grænlandi eins og annars
staðar og ljóst er að Grænlendingar verða í
bráð að færa út kvíarnar vilji þeir viðhalda
henni. Það er því mjög erfitt að segja til um
hvert stefnir í þessum málum á Grænlandi.
Ásgeir Friðgeirsson.
31