Þjóðlíf - 01.09.1988, Blaðsíða 68

látið í veðri vaka. Þvert á móti. Og starfs-
mennirnir sem áttu að vera hátt í tvö hundr-
uð í upphafi, eru nú aðeins um þrjátíu.
Við endurvinnslu á málmrykinu myndað-
ist blásýra. Þegar sýnt þótti að reksturinn bar
sig ekki var gripið til þess ráðs að hleypa
blásýrunni í sjóinn til að spara fé við að eyða
henni. Athugun leiddi í ljós að hlutur sýr-
unnar í sjónum var þrjú þúsund sinnurn
stærri en svokölluð hættumörk eru miðuð
við. Allt líf fjaraði út á stóru svæði. Trillu-
karlar urðu fyrstir manna varir við afleiðing-
ar mengunarinnar. Þeim fannst sjórinn und-
arlega tær og hreinn, en þegar þeir sáu að
allur þörungagróður var horfinn neðan af
bátum sem voru í höfninni og af bryggjust-
ólpum, grunaði þá að ekki væri allt með
felldu. Grunurinn styrktist þegar flundra og
áll sýndu ýmis einkenni eitrunar og drápust í
stórum stíl. Trillukarlarnir urðu að sækja á
önnur mið.
Á þeim stutta tíma sem liðinn er frá því að
vinnsla hófst í ScanDust, hafa margir fundið
sig knúna til að kæra forystumenn þess fyrir
brot á ýmsum lögum. Ein kæran er frá starfs-
manni sem sá um að hreinsa vatnsgeymi í
fyrirtækinu. Hann var sannfærður um að or-
UMHVERFISMÁL
sakir krabbameins sem þjáði hann mætti
rekja til þess að honum var fyrirskipað að
vinna á nærbuxum einum fata nær daglangt í
geyminum sem í var vökvi með blásýru og
öðrum óþverra. Hann lést áður en mál hans
var tekið fyrir.
Þegar Högna og samstarfsmönnum hans
varð ljóst að ScanDust fylgdi ekki settum
starfsreglum, létu þeir kalla saman fund með
forystumönnum fyrirtækisins og eftirlits-
mönnum frá lénsstjórninni (eins konar sýslu-
stjórn) í Malmö. Áður en langt um leið voru
Högni og félagar þó útilokaðir frá funda-
höldunum.
„Þeim hefur líklega þótt við gera of miklar
kröfur, og eftir að við skýrðum opinberlega
frá athæfi fyrirtækisins héldu hinir fundi án
þess að láta okkur vita. Þar hafði ScanDust-
mönnum tekist að knébeygja lénsstjórnina.
Við vorum hins vegar þeirrar skoðunar að
fyrst fyrirtækið uppfyllti ekki þau skilyrði
sem starfseminni voru sett af leyfisnefnd, þá
mætti það ekki starfa áfram. Lénsstjórnin
leyfði fyrirtækinu þó að halda áfram starf-
seminni og fékk stuðning Náttúruverndar-
ráðs í þeirri afstöðu sinni.“
Vaxandi fylgi
umhverfisverndar
I Svíþjóð hefur umræða um umhverfismál
farið vaxandi á síðustu árum og líklega hefur
aldrei verið rætt jafn mikið um mengun hafs
og lofts og einmitt í sumar. í beinu framhaldi
af því hefur kosningabaráttan snúist að
miklu leyti um umhverfismál. Einn angi
þessarar umræðu er um endurvinnslu á
pappír og áldósum. það er kannski umhugs-
unarefni fyrir íslenska gosdrykkjaframleið-
endur og landverndarfólk að Svíar eru nú
farnir að halla sér aftur að flöskunni sem
íláti.
Allir stjórnmálaflokkar hafa sett umhverf-
isvernd á oddinn og þegar þetta er skrifað
búast flestir við því að Umhverfisflokkurinn
muni í fyrsta skipti komast inn á þing. Auk-
inn áhugi almennings á umhverfismálum sést
þó líklega best á því að fólk flykkist til alls
kyns umhverfissamtaka. Á sama tíma og ný-
liðun sænskra stjórnmálaflokka hefur verið
lítil á síðustu fjórum árum fjölgaði sænskum
grænfriðungum (félögum í Greenpeace) úr
fimmtán hundruðum í hundrað og sextíu
þúsund. Tvö prósent sænsku þjóðarinnar eru
sem sagt á félagaskrá hjá grænfriðungum og
mun stærri hluti þjóðarinnar styður óþing-
ræðislegar aðgerðir samtakanna. Grænfrið-
ungar hafa á síðustu árum stundað rann-
sóknir, til dæmis á mengun sjávar við strend-
ur Svíþjóðar, og þeir hafa verið ósparir í
gagnrýni sinni á flesta embættismenn. Högni
er sá eini sem þeir hafa hlaðið lofi. Hákan
Nordin, efnafræðingur, ber ábyrgð á her-
ferðum grænfriðunga í Svíþjóð gegn efnum
sem eitra umhverfið. Hann segir í samtali við
greinarhöfund að Högni hafi tekið þessi mál
nýjum tökum og það hafi vakið eftirtekt:
„Við lítum það mjög jákvæðum augum
sem Högni Hansson er að gera. Hann hefur
til dæmis stundað fyrstu rannsókn sinnar teg-
undar hér í Svíþjóð þar sem hráefnisnýting
iðnfyrirtækja er könnuð í þeim tilgangi að
draga úr megnun. Þetta er eitt af því jákvæð-
asta sem gerst hefur í umhverfismálum í Sví-
þjóð.“
Umhverfis- og hollustuverndarskrifstofan
vinnur að því með vísindamönnum frá Há-
skólanum í Lundi að rannsaka hráefnisnýt-
ingu fyrirtækja í Landskrona. Framleiðslu-
ferli tíu fyrirtækja í bænum er rannsakað og
skoðað hve mikið af hráefnum nýtist í end-
anlegri afurð, hve mikið fer beint í úrgang,
og hvað fer í andrúmsloft og skolp. Þannig á
að reyna að finna framleiðsluaðferð sem er
heppilegri fyrir umhverfi; að fyrirbyggja í
stað þess að reyna að lækna eftir á með því að
setja upp misgóð hreinsitæki.
Mengun — heilsuleysi
Það kemur því ekki á óvart að margir bæj-
arbúar hafa sagt að Högna sé einum treyst-
andi í þessari umræðu. Tvennt veldur því að
D)fk
M

SEM MARG BORGAR SIG -
6 ARA
RYÐVARNARÁBYRGÐ
BÓNUM OG
PRÍFUM BÍLA
MASTER-GLAZE
LAKKVERND
UMFELGANIR
BÍLALEIGA RVS
RYÐVARNARSKALINN 9
Sigtúni 5 R.vík. s : 19400
68