Þjóðlíf - 01.09.1988, Blaðsíða 54

HEILBRIGÐISMÁL
ur endurgreiðslan í sumum tilvikum numið
allri upphæðinni, í öðrum tilvikum verið lítil
eða engin. Ingimar Sigurðsson telur, að hér-
lendis ætti tafarlaust að taka upp sama kerfi
endurgreiðslna og í Svíþjóð og Noregi:
„Ég tel, að þegar um er að ræða lækning-
ar, til dæmis tannréttingar vegna bitskekkju,
mætti þátttaka hins opinbera vera meiri og
ná yfir alla aldurshópa eins og gildir um aðra
mannlega kvilla, sem heilbrigðiskerfinu er
ætlað að bæta eftir því sem hægt er. Ég er því
hlynntur því að kerfið verði stokkað upp og
gert svipað því sem þekkist í nágrannalönd-
unum, til dæmis Noregi, þannig að að þátt-
taka hins opinbera taki mið af því hvers eðlis
aðgerðin er.“
Ingimar Sigurðsson telur sömuleiðis, að
þáttur hins opinbera sé of mikill í sumum
aðgerðum.
„Mín skoðun er sú, að í mörgum tilvikum
sé um að ræða lagfæringar á ímynduðum
lýtum, sem einstaklingarnir eigi sjálfir að
standa undir kostnaði við. Ekki ætla ég mér
að gera lítið úr þessu, ekki síst sálfræðilegu
gildi slíkra aðgerða. Staðreyndin er hins veg-
ar sú, að vart fyrirfinnst sá maður, sem ekki
hefur ýmislegt að útliti sínu og annarra að
finna. Að ætla almannasjóðum að standa
undir slíkum aðgerðum er hins vegar of langt
gengið og beinlínis í andstöðu við grundvöll
almannatryggingalaga varðandi sjúkratrygg-
ingar, sem er fyrst og fremst að standa undir
kostnaði við lækningar. Þeim mun ankann-
anlegra verður þetta ef til þess er litið, að
almannatryggingalögum er til dæmis ekki
ætlað að standa undir fyrirbyggjandi heilsu-
vernd.“
Útlitskröfur samfélagsins
Víst er að útlitskröfur í nútímaþjóðfélagi
eru miklar. Eins og einn viðmælenda Pjóðlífs
sagði, þá er „stöðugt verið að sýna fólki
hvernig það á að líta út. Endalausar auglýs-
ingamyndir af beintenntum fyrirsætum fylla
dagblöð og tímarit. Sömuleiðis þykja fegurð-
arsamkeppnir og aðrar útlitskeppnir bráð-
nauðsynlegar í íslensku þjóðfélagi. Pað er
ekki skrítið, að fólk vilji leggja nokkuð á sig
til að fullnægja útlitskröfum í þessu þjóðfé-
lagi.“
Eru það þá sjúklingarnir, sem þrýsta á um
aðgerðirnar? Einn af viðmælendum Pjóðlífs,
stúlka, sem fór í tannréttingu fyrir nokkrum
árum segir svo ekki liafa verið í sínu tilviki.
„í mínu tilviki vildi sérfræðingurinn halda
aðgerðinni áfram miklu lengur. Vildi fjar-
lægja nokkrar tennur og ná neðri kjálkanum
framar. Ég neitaði. Var búin að fá nóg, eftir
að hafa verið í réttingu í þrjú ár.“ Sérfræð-
ingur kvað það sama eiga við í tannréttingum
og öðrum lækningum að mikið ylti á sam-
starfi sjúklings og læknis. Auðvitað vildu
sérfræðingar ekki hætta við aðgerð í miðjum
kliðum, því þar með kæmi fyrri hluti aðgerð-
arinnar ekki að fullum notum fyrir sjúkling-
inn.
Víst er, að það er engin leið fyrir sjúklinga
sjálfa eða aðstandendur þeirra að meta lækn-
isfræðilega þörf aðgerða. Ógjörningur er
fyrir þá að sjá hvort tannrétting sé nauðsyn-
leg fyrir tannheilsu viðkomandi eða einungis
fegrunaraðgerð. Því er augljóst hversu baga-
legt það er, að á íslandi, ólíkt til dæmis Nor-
egi, skuli ekki vera starfandi óháðir ráðgjaf-
ar á vegum sveitarfélaga, sem skera úr um
þörf aðgerða á þegnum viðkomandi sveitar-
félags.
Tannréttingasérfræðingur kvað þetta atr-
iði fráleitt og fullyrti, að aðgerð væri hverju
sinni borin undir marga aðila. Oftast kæmu
sjúklingar samkvæmt tilvísun og leiðbein-
ingu frá almennum tannlækni til sérfræðings.
Séfræðingar í tannréttingum ræddu saman
um öll álitamál og aðgerðir og væri um víð-
tækt faglegt samráð að ræða. Sjúklingar gætu
sem hægast leitað til fleiri en eins sérfræðings
til að leita af sér allan vafa og það væri oft
gert.
Aðstoðarmenn á sérfræðings-
taxta
Sérfræðingum í tannréttingum er, eins og
öðrum læknismenntuðum sérfræðingum,
heimilt að hafa eins marga aðstoðarmenn í
vinnu og þeir vilja og þeir treysta sér til að
hafa ábyrgð á. Greiðslur fyrir alla þá vinnu,
sem framkvæmd er á stofunni, eru síðan
miðaðar við taxta sérfræðinga. Dæmi munu
vera um það, að aðstoðarfólk, sem enga
tannlæknamenntun hefur, vinni ýmis störf
sérfræðilegs eðlis. Samt er tannlæknataxti
með 32 prósent sérfræðingsálagi innheimtur
af sjúklingnum. Einn af sjúklingur tannrétt-
ingafræðings í borginni staðhæfir, að aðstoð-
arfólk hafi framkvæmt nánast alla hluti að-
gerðarinnar. „Sérfræðingurinn leit á mig í
mesta lagi eina til tvær mínútur áður en ég
yfirgaf stofuna, sem yfirleitt var einu sinni í
mánuði. Það kom líka fyrir að hann leit alls
ekki á mig og var jafnvel erlendis. Aðstoðar-
fólkið setti spangirnar í og herti á þeim, en
ekki sérfræðingurinn sjálfur.“
Þjóðlíf hefur sömuleiðis heimildir fyrir því
að meiriháttar aðgerð eins og að fjarlægja
tannspangir sjúklings hafi verið gerð af að-
stoðarfólki að sérfræðingnum fjarstöddum.
„Þetta er atvinnurógur," sagði sérfræðing-
ur í samtali við Þjóðlíf. „Ef til eru slík dæmi
þá eiga þau ekki við alla stéttina. í öllum
tilvikum skoðar læknirinn sjúklinginn og læt-
ur aðstoðarfólk vinna létt störf undir sínu
eftirliti. Það er ekki hægt að fordæma heila
stétt vegna annmarka sem komið hafa upp
hjá einum aðila", sagði þessi sérfræðingur í
tannréttingum.
„Okkur hafa borist kvartanir vegna þess,
að sérfræðingur í tannréttingum hefði marga
aðstoðarmenn í vinnu, sem sinntu þá mikl-
um hluta þess, sem fram fer á stofunni,"
segir Guðjón Magnússon. „Þetta var athug-
54