Þjóðlíf - 01.09.1988, Blaðsíða 59

VIÐSKIPTI
búakaupendur hafa lent í kaupmáttarskerðingu —þeir eiga von á skerðingu til viðbót-
ar.
Stefnubreyting ríkisins?
I kjölfar þeirra viðhorfsbreytinga til hús-
næðis sem orðið hefur hjá lífeyrissjóðunum,
virðist ríkisvaldið vilja fylgja á eftir. Á veg-
um Jóhönnu Sigurðardóttur félagsmálaráð-
herra situr nú nefnd að smíða frumvarp um
enn eitt húsnæðiskerfi eins og áður sagði og
eru hugmyndir um vaxtahækkun tendar við
hana í umræðu í fjölmiðlum. Kjartan Jó-
hannsson veitir einnig þessari nefnd forstöðu
en aðrir í nefndinni eru Ásmundur Stefáns-
son ASÍ, Gunnar J Friðriksson VSÍ, Júlíus
Sólnes Borgaraflokki, Kristín Ástgeirsdóttir
Samtökum um kvennalista, María Ingva-
dóttir viðskiptafræðingur, Steingrímur J.
Sigfússon Alþýðubandalagi, Guðmundur
Gylfi Guðmundsson Framsóknarflokki, en
þeir sérfræðingar Bolli Þ. Bollason, Ingi Val-
ur Jóhannsson og Ingvi Örn Kristinsson
vinna með nefndinni.
Þessi nefnd er skipuð í framhaldi af störf-
urn fyrri nefndar og í erindisbréfi er henni
falið að vinna úr þeim hugmyndum sem fram
komu í niðurstöðum fyrri nefndarinnar. í
niðurstöðum fyrri nefndarinnar sagði m.a.
að hver svo sem framtíðarskipan lánamál-
anna yrði, þyrfti að láta útlánsvexti Bygging-
arsjóðs ríkisins fylgja vöxtum á lántökum
sjóðsins, þannig að margir gera ráð fyrir að
vaxtahækkun sé ein forsenda núverandi
nefndarstarfa.
Kjartan Jóhannsson segir í samtali við
Þjóðlíf, að í leit að meira fjármagni inn í
sjóðinn hafi menn orðið sammála um að það
væri einna helst til ráða að búa til húsbréfa-
markað. Þeir sem væru að selja íbúðir gætu
átt trygg seljanleg bréf og þeir sem héldu
þessum bréfum væru að hjálpa til að fjár-
magna kerfið í heild sinni. „Auk þess gæfi
þetta möguleika til þess að bankar og pen-
ingastofnanir kæmu í ríkari mæli inn í fjár-
mögnun kerfisins ef þeir keyptu svona bréf.
Grunnhugsunin er auðvitað sú að við gætum
náð meira fjármagni inn í húsnæðismálin.
Þegar málin eru skoðuð út frá þessu, eru það
rök fyrir því að vextirnir séu markaðsvextir.
Hin rökin fyrir hærri vöxtum eru einfaldlega
þau að Byggingarsjóðurinn sé að fara á haus-
inn, hann getur ekki fármagnað þennan
mikla mun sem nú er á fjármagni inn og út úr
sjóðnum“, segir Kjartan Jóhannsson. Kjart-
an kvað hins vegar fráleitt að fara út í vaxta-
hækkun meðan á niðurfærslu, verðstöðvun
eða öðru slíku stæði, en hugmyndirnir næðu
lengra. „Það er alveg augljóst að sjálfseign-
arstefnan er dauð ef menn ætla að láta hús-
næðiskaupendur standa undir háum mark-
aðsvöxtum. Það þýðir að ef vextirnir verða
hækkaðir upp í markaðsvexti þá verður að
greiða þá til baka í gegnum skattakerfið“.
Kjartan kveður það betra að greiða vexti til
baka í gegnum skattkerfið heldur en að vera
með niðurgreidda vexti á einhverjum til-
teknum lánum, „það er einfaldlega vegna
þess að þá er hægt að sníða þá betur eftir
eignastöðu manna og tekjustöðu þeirra,
-vaxtabæturnar yrðu mismunandi háar og þá
yrði tekið tillit til vaxtabyrði af öllum lánum
fólksins".
Margir telja að óeðlilegt sé að breyta
miklu í formi núverandi kerfis, það þurfi
fremur að bæta fjáröflun þess, kerfið sjálft
hafi ekki fengið að reyna sig . Sjálfsagt eru
mismunandi skoðanir um þetta innan nefn-
darinna og nefndin er ekki heldur á einu máli
um vaxtamál. T.d. segir Kristín Ástgeirs-
dóttir í samtali við Þjóðlíf að vaxtahækkun
hafi aldrei verið rædd í nefndinni og hún
muni aldrei samþykkja vaxtahækkun á hús-
næðislán.
Kjartan Jóhannsson kvað hugmyndir
nefndarinnar og nýtt frumvarp vera væntan-
legt áður en árið rynni í aldanna skaut.
Ótal leiðir færar
Þær fullyrðingar að húsnæðiskaupendur
verði ekki varir við vaxtahækkun, er tor-
tryggð af mörgum. Húsnæðiskaupandi:
„Auðvitað leggur ekki nokkur maður í ein-
lægni trú á að eitthvert aukaskrifræði hjá
fjármálaráðherra verði til bjargar í þessu
efni. Venjulegur húsnæðiskaupandi greiðir
nú af lánum sínum; tilfallandi bankalán, lí-
feyrissjóðalán og húsnæðisstjórnarlán. Hann
greiðir afborgun af lánunum verðtryggðu,
yfir 10% í vexti af bankaláninu, um 10% af
lífeyrissjóðaláninu og síðan 3.5% af húsnæð-
isstjórnarláninu. Það segir sig auðvitað sjálft
að hækkun vaxta af einhverju eða öllum
þessara lána leiðir til aukinnar greiðslubyrði.
Ef hann ætti von á vaxtabótum, kæmu þær
fram á næsta ári. Þær drægju ekkert úr
greiðlusbyrði lánanna núna“.
Segjum nú sem svo, að það væri einhver
pólitísk samstaða um að ríkið legði ekki
meira út til húsnæðislánanna en það aflaði til
þeirra mála. Menn væru sammála um stefnu-
breytingu ríkisins. Af hverju í ósköpunum
þarf það þá endilega að hjóla í síðasta lið
fjármagnsstreymisins?
Ríkinu er auðvitað í lófa lagið að ákveða
að greiða ekki meira en 3.5% í vexti af
skuldabréfunum sem það seldi lífeyrissjóð-
unum. Þá væri munurinn orðinn núll.
Reyndar væri verkalýðshreyfingunni sömu-
leiðis í lófa lagið að létta þessari ógnun af
lánþegum húsnæðisstofnunar með því að
ákveða einhliða lækkun á þessum vöxtum!
Ríkið gæti einnig sem hægast tekið erlent
lán með Libor-vöxtum og endurlánað hús-
næðiskaupendum í gegnum byggingasjóðina
og þannig lækkað vexti. Reyndar myndi slíkt
einnig leiða almennt til vaxtalækkuna, því
hávextir eru m.a. til komni vegna ónógs
framboðs á fjármagni í íslenska efnhagslíf-
inu. Og þannig á bæði ríkið og verkalýðs-
hreyfingin ótal leiðir til að lækka vexti og
koma í veg fyrir þá vaxtahækkun á húsnæðis-
lánum sem vaxtahækkunarmenn ríkisstjórn-
arinnar ætlar að koma á. Aðrar leiðir en að
auka byrði einstaklinganna.
Alveg eins og fyrirtækin geta ekki staðið
undir háum fjármagnskostnaði geta heimilin
það ekki heldur. Vaxtahækkun á húsnæðis-
lánum þýðir að sjálfsögðu ekki annað en
gjöld heimilanna séu aukin og það væri þá
gert á tíma þar sem fyrirsjáanlegt er, að sam-
dráttur verður á teknahlið heimilanna. Er
ekki nóg samt?
Mörgum þykir og skjóta skökku við þegar
þjóðarsamstaða er að nást um lækkun vaxta
og fjármagnskostnaðar að sérfræðingar rík-
isvaldsins skuli leggja til hækkun á vöxtum
heimilisskulda. Það eru til aðrar leiðir.
Óskar Guðmundsson
59