Þjóðlíf - 01.02.1989, Blaðsíða 41

MENNING
undir einni slíkri og spurði hvort ég mætti
koma í tíma. Kennari minn sagði að það væri
velkomið, — við skyldum ekkert vera að
hlusta á þessa þvælu. Ég er hissa á því hvað
hann var djarfur því að þetta var ríkisskóli.
í skólanum var mikið af skyldunámsgrein-
um, — til dæmis kórsöngur. Við vorum
skyldug til að syngja í öllum verkum sem flutt
voru í skólanum. Þar kynntist ég mörgum
kórverkum. Svo fengum við líka að syngja í
Ríkisóperunni. Það vantaði fólk í Friedens-
tag eftir Richard Strauss en það var síðasta
ópera hans. Hún var flutt árið 1939 í tilefni af
75 ára afmæli hans. Síðan hef ég verið að
stríða íslenskum söngvurum á því að ég sé
eini íslendingurinn sem hefur sungið í Ríkis-
óperunni í Berlín. Þó getur verið að Pétur
Jónsson hafi fengið að syngja þar.
Ég lærði mikla tónfræði þarna og kontra-
punkt. Eftir því sem lengra er komið í þeim
fræðum fer ekki hjá því að lög verði til. Þetta
voru þó ekki fyrstu tónsmíðar mínar. Ég
hafði á unglingsárum samið píanóverk um
mús sem drukknaði í hafinu af því að hún var
ekki synd. Það er vandalaust að semja öldu-
rót á píanó og bæta inn í við og við pípi í mús.
Berlín full af tónlist
í Berlín blómstraði tónlistarlíf. Allir spil-
Mæðgurnar. Drífa Viðar, Katrín Viðar og
Jórunn Viðar.
uðu og sungu, almenningur þekkti hvers
kyns tónlist. Þessi þjóð er svo tónelsk. Þeir
sem kunnu eitthvað að spila voru um leið
komnir í einhverja hópa: tríó, kvartetta eða
kammerhljómsveitir til að spila í heimahús-
um.
Um þessar mundir bjó Jón Leifs í Berlín.
Hann þekkti til fjölskyldu minnar frá fyrri
tíð. Þeir Páll ísólfsson stunduðu nám í
Þýskalandi um sama leyti en Kristín kona
Páls var móðursystir mín þannig að með fjöl-
skyldu minni og Jóni tókst kunningsskapur.
Við Jón hittumst minnir mig á íslendinga-
samkomu í Berlín af tilviljun, því að ég vissi
ekkert hvar hann bjó í borginni hvað þá
meira. Hann var afskaplega elskulegur við
mig.
Ég gerði mér enga grein fyrir heimilisað-
stæðum Jóns á þeim tíma, enda þekktumst
við ekki það náið, til dæmis þéruðumst við
alltaf. Ég hafði ekki hugmynd um að tengda-
foreldrar hans hefðu verið teknir af lífi í
Tékkóslóvakíu. Konan hans var íslenskur
ríkisborgari og slapp því við sömu meðferð
þótt hún væri gyðingur en gat sig þó hvergi
hrært í Berlín. Hún sat í hálfgerðu stofufang-
elsi, lokaði sig bara inni og beið þess sem
verða vildi. Enginn gerði neitt í því, enda var
ekkert hægt að gera. í sama húsi og ég bjó
ungur maður. Hann var sóttur einn daginn,
móðir hans vissi ekki hvar hann lenti eða
hver örlög hans urðu. Það eina sem hún gat
var að gráta.
Jón fékk oft boðsmiða á tónleika og þá
alltaf fyrir tvo. Honum fannst leiðinlegt að
fara einn þannig að það þótti upplagt að
bjóða stelpunni með. Við sóttum því mikið
af tónleikum saman. Ég heyrði meðal annars
Edwin Fischer leika en hann er einhver besti
píanóleikari sem uppi hefur verið. Flutning-
ur hans var ekki af þessum heimi...“
Þú hefur ekki orðið vör við höft á tón-
listarflutningi á þessum árum í Þýskalandi?
Sagt er að nasistar hafi bannað “nútímaleg“
verk Paul Hindemiths þegar þeir komust til
valda árið 1933 og hann hraktist úr starfí í
Tónlistarháskólanum í Berlín ári síðar. Jón
Leifs var meira að segja bannaður 1937.
„Nei, ég man ekki betur en ég hafi heyrt
Mathis der Maler eftir Hindemith fluttan og
þegar fullveldi íslands var tvítugt 1. desem-
ber 1938 heyrði ég Alþingiskantötu Jóns
Leifs í þýska útvarpinu. Hins vegar hafa nas-
istarnir örugglega bannað verk sem þeim
hafa þótt „úrkynjuð.“ Og tónlistarmenn
flytjast úr landi á þessum árum.“
41