Frjáls verslun - 01.07.2008, Blaðsíða 6

6 F R J Á L S V E R S L U N • 7 . T B L . 2 0 0 8
RitstjóRnaRgRein
Er kreppa af hinu góða?
Það er til
þumalfingursregla
í sjávarútvegi
um að falli gengi
krónunnar um
1% þá aukist
framlegðin í
greininni um 0,5%.
Ég held að kreppur geti aldrei verið góðar og það
væri sjálfsagt móðgun við Íslendinga sem slitu barns-
skónum á tímum kreppunnar miklu frá 1930 til 1940
að halda öðru fram. Sennilega er það líka móðgun við
þá að nota orðið kreppu um þá niðursveiflu sem núna er
í efnahagslífinu. Kreppan núna felst í því að við getum
ekki veitt okkur eins mikinn lúxus og áður. Kreppan
mikla merkti að fólk hafði vart í sig og á; fátækt var
almenn, atvinnuleysi var mikið og þeir sem höfðu á
annað borð vinnu höfðu lág laun.
Það er hins vegar fyllsta ástæða til að vekja
athygli á orðum Gylfa Zoëga, prófessors við Háskóla
Íslands, í sjónvarpsfréttum nýlega um að kreppur séu
vissulega ekki skemmtilegar viðureignar en að þær þurfi
ekki að vera alvondar. Þær séu tími til að hreinsa, hag-
ræða og endurskipuleggja. Gylfi nefndi
sérstaklega að sterkt gengi krónunnar á
undanförnum árum hefði gert útflutnings-
atvinnuvegunum erfitt um vik.
Það hefur tekið sig upp gamalt
bros í sjávarútvegi og ferðaþjónustu eftir
að gengi krónunnar féll. Aðrar greinar fá
hroll og umræðan hefur aldrei verið meiri
um að fórna þurfi krónunni og taka upp
evru. Gengi krónunnar hefur fallið um
40% á árinu og það hefur leitt til þess
að staða sjávarútvegs er með besta móti í
langan tíma, ekki síst vegna þess að greinin
er að koma út úr margra ára hagræðingu
og blóðugum niðurskurði á kvóta svo hægt
sé að ávaxta pundið í sjónum og stækka
fiskistofnana. Allt gengur þetta út á að árangur erfiðisins
líti dagsins ljós og að kvótinn verði aukinn aftur sem
fyrst. Núverandi kvóti dugir ekki til langs tíma og kallar
á enn fekari grisjun í greininni. Fjöldi útvegsmanna
hefur keypt kvóta, sem síðan hefur verið skorinn niður,
og þeir bíða í ofvæni eftir að fá kvótann til baka.
Það er til þumalfingursregla í sjávarútvegi um
að falli gengi krónunnar um 1% þá aukist framlegðin
í greininni um 0,5%. Þetta þýðir að 40% gengisfelling
krónunnar leiðir til 20% meiri framlegðar í sjávarútveg-
inum.
kreppan í sjávarútvegi var ekki hefðbundin,
skammvinn niðursveifla. Þetta var stór kreppa sem reið
yfir snemma á níunda áratugnum þegar hrun fiskistofna
blasti við og grípa þurfti til róttækrar aflaskerðingar.
Þetta er kreppa sem staðið hefur í yfir tuttugu ár. Vand-
inn fólst í gríðarlegri offjárfestingu í greininni, það
voru of mörg fiskiskip og fiskvinnsluhús. Hagræðingin
byrjaði samt ekki fyrir alvöru fyrr en leyfð var frjáls
sala á aflaheimildum; kvótanum. Þá hófst grisjunin.
Útgerðum fækkaði og stórar útgerðir urðu stærri.
Þessi grisjun hefur ekki gengið hávaðalaust
fyrir sig. Kvótinn hefur verið bitbein þjóðarinnar allar
götur síðan hann var settur á. Ekki vegna þeirrar gæfu
að hann kom í veg fyrir hrun fiskistofna heldur vegna
þess hvernig honum var og er úthlutað endurgjaldslaust
til ákveðinna útgerða. Eftir á að hyggja var varla á það
bætandi í hallærinu að auka álögur á útgerðir með því
að láta þær greiða fyrir kvótann í upphafi.
hagræðing í sjávarútvegi hefði aldrei
getað orðið að neinu marki nema að leyfa frjálsa sölu
aflaheimilda til að fækka skipum. Það þurfti að losa sig
við offjárfestinguna. Þess vegna hafa núverandi risar í
sjávarútveginum keypt óhemjumagn af kvóta af öðrum
útgerðum. Sjávarútvegurinn á Íslandi skuldar tæplega
300 milljarða króna og talið er að um helmingur þeirrar
fjárhæðar, um 150 milljarðar, sé til kominn vegna kaupa
á kvóta. Þrátt fyrir þessar skuldir eykst framlegð í sjávar-
útvegi við gengisfellingu. Það er atvinnugreinin sjálf sem
hefur hagrætt. Núverandi útgerðarmenn hafa þurft að
kaupa aðra út úr greininni fyrir a.m.k. 150 milljarða til
að slá á offjárfestinguna og fækka skipum og húsum.
Þeir hafa skuldsett sig til að aðrir kæmust út úr grein-
inni.
Það eru krepputímar og næstu mánuðir
verða mörgum forstjóranum erfiðir við að laga reksturinn;
segja upp fólki, sameina deildir, skera niður óþarfa, sér-
hæfa sig, einbeita sér að afurðum sem seljast best og mest
fæst fyrir. Víða verður öllum steinum velt fram og til baka.
Þannig verður þetta líka á heimilunum. Lúxusinn verður
skorinn í burtu. En kreppa leiðir ekki til hagræðingar ef
skrúfað er fyrir allt súrefni, sú kreppa heitir slátrun.
Ég hef áður sagt að við Íslendingar getum
í rauninni aldrei haft það vont. Við eigum fiskinn,
orkuna, fjöllin, firðina og náttúruperlurnar – en fólkið
sjálft er stærsta auðlindin með hugrekkið, þekkinguna
og menntunina að vopni. Við erum rík þjóð, en í tíma-
bundnu mótlæti líkt og aðrar þjóðir heimsins. Kreppur
eru ekki alvondar ef þær hagræða en brjóta ekki niður.
Mótlætið herðir; en það vill enginn engjast sundur og
saman í einhverjum dauðakippum.
jón g. hauksson Pantaðu núna á
www.oryggi.is
Prófaðu Heimaöryggi í 2 mánuði
– án endurgjalds
Við erum flutt
Nýjar höfuðstöðvar í Askalind 1
þar sem Habitat var til húsa
Öryggismiðstöðin hefur opnað nýjar og glæsilegar höfuðstöðvar fyrir
starfsemi sína í Askalind 1 í Kópavogi. Þar finnur þú eitt fullkomnasta
slökkvitækjaverkstæði landsins ásamt verslun með öryggisvörur.
Verið hjartanlega velkomin!
Hringdu í 570 2400 og fáðu öryggi í áskrift