Frjáls verslun - 01.07.2008, Blaðsíða 42

42 F R J Á L S V E R S L U N • 7 . T B L . 2 0 0 8
Forsíðu grein sprotaFYrirtÆKi
þessi bruni miklu lengri tíma en gert er ráð fyrir eða kemur fram í
einföldum þumalfingursreglum.
Stundum er talað um að það séu tvö fljót sem geta reynst erfið
fyrir sprotafyrirtæki á þessari ferð norður til árangurs. Það fyrsta er á
upphafsstigum rekstrar, hugsanlega eftir að það er búið að fá styrki
til þess að þróa vöruna en áður en reksturinn er farinn að skila reglu�
legum tekjum. Atvinnufjárfestar hafa venjulega lítinn áhuga á þessum
fyrirtækjum og F�in þrjú: félagar, fjölskylda og frumkvöðlarnir sjálfir
hafa ekki nægilega mikið fjármagn.
Víða erlendis hafa svokallaðir viðskiptaenglar,
sem eru efnaðir einstaklingar sem fjárfesta fyrir
litlar upphæðir í sprotafyrirtækjum, brúað þetta
fljót. Hér á landi eru hins vegar einungis fáeinir
viðskiptaenglar og engin umgjörð til í formi engla�
samtaka. Hitt fljótið sem oft er talað um er þegar
fyrirtækið er komið í rekstur en hefur enn ekki
náð þeim þroska að áhættufjárfestingasjóðir hafi
áhuga á þeim.
Að einhverju leyti geta viðskiptaenglar í sam�
starfi brúað þetta bil eða fjárfestingasjóðir sem
sérhæfa sig á þessum stigum. Nýsköpunarsjóður
var upphaflega hugsaður til þess að hafa þetta
hlutverk en hann hefur smám saman verið að færa
sig aftar í fjárfestingarferlið. Sú hugmynd hefur lengi verið á borðinu
að hægt væri að búa til mótframlagssjóð sem gengi út á að sjóðurinn
myndi koma jafnt á móti öðrum fjárfestum. En sú hugmynd hefur
ekki átt upp á pallborðið hjá hinu opinbera. Til þess að Ísland geti
orðið sprotaland Evrópu þarf miklu virkari áhættufjárfestingamarkað
en er í dag. Nú er þetta kaupendamarkaður en þarf að verða selj�
endamarkaður.
Einkaframtak frekar en opinber rekstur
Ein mesta þversögnin í sprotaumhverfinu er að hið opinbera geti
verið miðpunktur þess. Hið opinbera er ekki sérstaklega skilvirkt til
þess að búa til fyrirtæki og enn síður eru opinberir starfsmenn líklegir
til þess að vera góðir ráðgjafar fyrir einkarekstur, að öðru leyti en að
því sem lýtur að opinberum reglum og gjöldum. Það eru mistök að
búa til opinbera eða hálfopinbera stofnun til þess að vera miðstöð og
miðpunktur frumkvöðlastarfsemi og nýsköpunar í landinu. Slíkar
hugmyndir virðast eingöngu hafa að markmiði að drepa allt einka�
framtak á þessu sviði. Eina hlutverk hins opinbera á þessu sviði á að
vera að búa til sjóði sem á að vera hægt að sækja fjármagn í til þess
að byggja upp menntun og þekkingu og styðja framtak á frumstigum
og vaxtarstigum þar sem einkaaðilar hafa ekki bolmagn til þátttöku.
Annað er þversögn og gjaldþrota hugmyndafræði.
Þetta er að vissu leyti sama leið og farin hefur verið á Norð�
urlöndum en þar hafa menn komist að því að hún er ekki mjög
áhrifarík. �afnvel á ráðstefnu um opinberan stuðning við frumkvöðla�
starfsemi á Norðurlöndunum, Nordic Innovation, í lok ágústmán�
aðar talaði annar hver maður um hvernig hið opinbera gæti ekki
verið miðpunktur í frumkvöðlarekstri. Danir eru þegar farnir að gera
áhugaverðar tilraunir með hvernig hægt sé að útvista þessari starfsemi
til einkaaðila.
Íslendingar ættu að vita það manna best af fenginni reynslu að það
hefur verið einstök lyftistöng fyrir uppbyggingu
og framþróun þegar ríkið hefur dregið sig út af
markaðinum. Það þýðir hins vegar að einkaaðilar
verða í auknum mæli að taka við keflinu og fyr�
irtæki í auknum mæli að vinna rannsóknir með
háskólum og áhættusjóðir að vinna með frum�
kvöðlum og englum á frumstigum rekstrar. Með
einkaframtak að leiðarljósi er miklu líklegra að
frumleiki, frumkvæði og framtak einkenni upp�
byggingu sprotaumhverfisins.
Stökkpallar til alþjóðavæðingar
Tvennt hefur háð Íslandi verulega í viðskiptum.
Annars vegar hversu íslenski markaðurinn er lítill,
sem gerir að verkum að allt annað en smáfyrirtæki verða mjög fljót�
lega að leita út fyrir landsteinana til þess að eiga möguleika á að vaxa.
Hitt er að það er mjög takmörkuð markaðsþekking á Íslandi sem
sýnir sig best í því hve háskólarnir hafa átt erfitt með að manna stöður
prófessora á þessu sviði. Þetta eru vandamál sem haldast í hendur því
vegna þess hve markaðurinn er lítill og mikil þörf fyrir alþjóðavæð�
ingu, þyrfti markaðsþekking Íslendinga að vera í hæsta gæðaflokki.
Útflutningsráð, utanríkisráðuneytið og forseti Íslands hafa verið iðin
við að hjálpa íslenskum fyrirtækjum erlendis og alþjóðavæðing bank�
anna hefur gert alþjóðavæðingu stórfyrirtækja einfaldari.
Það er engu að síður þörf fyrir stökkpalla inn á erlenda markaði
sem verða einungis skapaðir í samstarfi við útlendinga. Þessir stökk�
pallar þyrftu að vera í einu Norðurlandanna (t.d. Svíþjóð), Bretlandi,
Bandaríkjunum og í Asíu (t.d. Singapúr). Þetta væru stökkpallar
sem myndu ekki snúast um að gera íslensk fyrirtæki alþjóðleg heldur
búa til alþjóðleg fyrirtæki. Nokkrar leiðir eru til þess að búa til þessa
stökkpalla, t.d. í samstarfi við erlendar nýsköpunarmiðstöðvar, við�
skiptaengla og áhættufjárfestingasjóði. Nú eru sprotafyrirtæki að rem�
bast ein og sér að skapa þessi tengsl sem er yfirleitt allt of kostnaðar�
samt fyrir þau. Alþjóðlegt tengslanet einkaaðila gæti dregið verulega
úr viðskiptakostnaði sprotafyrirtækja til þess að sækja erlenda markaði
og veitt þeim þá markaðsþekkingu sem þau yfirleitt ekki hafa.
Það þarf að búa til
skattalegar ívilnanir til
þess að gera dæmið
ennþá áhugaverðara
fyrir erlenda áhættu-
fjárfestingasjóði,
sérstaklega á
upphafsstigum.