Frjáls verslun - 01.07.2008, Blaðsíða 21

F R J Á L S V E R S L U N • 7 . T B L . 2 0 0 8 21
Bjartsýni að leiðarljósi
Háskólinn í Reykjavík og Klak – Nýsköpunarmiðstöð atvinnulífsins
– eru þátttakendur í alþjóðlegu rannsóknarverkefni á frumkvöðla-
starfsemi, sem er eitt hið umfangsmesta í heiminum, sem nefnist
Global Entrepreneurship Monitor (GEM). Þar er ýmislegt áhugavert
um frumkvöðla og umhverfi sprotafyrirtækja. Þrennt vekur sérstaka
athygli. Í fyrsta lagi vekur athygli hve margir Íslendingar telja að mörg
tækifæri verði til stofnunar nýrra fyrirtækja á næstu sex mánuðum,
en það hlutfall hefur hækkað jafnt og þétt og farið úr 40% í 70%
á síðustu sex árum. Sama hlutfall er um 40% í Evrópusambands-
ríkjum og um 25% í Bandaríkjunum.1 Þetta er áhugavert sem dæmi
um bjartsýni Íslendinga og trú á úrráðagóða frumkvöðla. Hitt er líka
athyglivert að Íslendingar eru mjög jákvæðir gagnvart frumkvöðlum
og áberandi jákvæðari en aðrar Norðurlandaþjóðir. Einungis sjö af
átján þjóðum geta sagt að menning styðji frumkvöðlastarfsemi eins
og hún virðist gera á Íslandi. Þessi jákvæðni og bjartsýni skilar sér
hugsanlega í því að frumkvöðlastarfsemi er með allra mesta móti á
Íslandi í samanburði við önnur hátekjulönd. Um 12% Íslendinga á
aldrinum 18 til 64 ára eru að undirbúa eða hafa stofnað til reksturs
á síðustu 42 mánuðum, á sama tíma og 10% stunda frumkvöðla-
starfsemi í Bandaríkjunum og innan við 6% í Evrópu.

Íslensk sprotafyrirtæki
Íslensk fyrirtækjasaga hefur tekið stökkbreytingum á undanförnum
árum. Mörg af stærstu fyrirtækjum landsins eiga sér innan við 20 ára
1 Sjá einnig greinar í Vísbendingu (24. og 28. tbl. 2008) eftir Rögnvald J.
Sæmundsson og Eyþór Ívar Jónsson
sögu. Kaupþing, Baugur, Bakkavör, Marel, Össur og CCP eru dæmi
um sprotafyrirtæki gærdagsins sem eru orðin stórfyrirtæki. Þetta er
kraftaverk íslenskrar fyrirtækjasögu. Þau eru ekki aðeins stórfyrirtæki
á íslenskan mælikvarða heldur einnig á alþjóðlegan mælikvarða. Það
segir einnig sína sögu að lengi vel voru það útflutningsfyrirtæki sjáv-
arafurða og ríkisfyrirtæki sem voru stærstu fyrirtæki landsins. Nú eru
það fjármála- og verslunarfyrirtæki. Þetta er ekki einungis saga einka-
væðingar og auðlindarekstrar, þetta er saga sprotafyrirtækja. Hún
verður að teljast ótrúleg í ljósi þess að íslenskar aðstæður voru e.t.v.
ekki kjörinn vettvangur til þess að byggja upp sprotafyrirtæki. Efna-
hagsaðstæður þar sem vextir, verðbólga og gjaldeyrissveiflur hafa verið
um langt skeið hærri og meiri en í nágrannalöndunum. Fjármála-
umhverfið var í höftum og mjög takmarkað allt fram á tíunda áratug
síðustu aldar. Þá varð til hlutabréfamarkaður, fjárfestingabankar,
einkafjárfestingabankar og aðgengi að gjaldeyri og erlendu fjármagni
varð mögulegt. Áhættufjárfestingamarkaður var ekki til hér á landi
fyrr en í lok tíunda áratugarins. Fyrirtækjaumgjörð hins opinbera
var ekki góð, ríkisrekstur var stórtækur, skattar háir og regluveldið
þungt og óskilvirkt. En hugarfarið var sömuleiðis íhaldssamt þar sem
stefnumótun snerist um smárekstur, að viðhalda völdum og að halda
rekstrinum gangandi. Fjárfestingar Íslendinga erlendis voru litlar og
einungis í sjávarútvegi allt fram á þessa öld. Það verður því að segjast
að árangur hinna íslensku sprotafyrirtækja er undraverður.
Fjármagnsmarkaðurinn
Ýmislegt hefur breyst til hins betra fyrir sprotafyrirtæki. Fyrirtækja-
skattar voru lækkaðir niður í 18% og fjármálakerfið var einkavætt.
Skilningur á mikilvægi sprotafyrirtækja varð almennari á nýrri öld
SPROTALANDIÐ
ÍSLAND
Áhættufjármagnsumhverfið á Íslandi
Með tilkomu hins nýja fjárfestingasjóðs Frumtaks hafa opnast möguleikar fyrir fyrirtæki að
fjármagna sig á vaxtarstigum. Hugmyndir eru um að viðskiptaenglar gætu komið inn á fyrri
stigum og jafnvel unnið með Rannís og Nýsköpunarsjóð atvinnulífsins.