Læknablaðið - 01.03.2014, Qupperneq 11

LÆKNAblaðið 2014/100 139
Inngangur
Offita barna hefur aukist mikið víðsvegar í heiminum á
undanförnum áratugum1 og eru Íslendingar þar engir
eftirbátar annarra þjóða.2 Offita hjá börnum getur haft
alvarlegar líkamlegar og tilfinningatengdar afleið-
ingar, bæði til skemmri og lengri tíma, og rannsóknir
hafa sýnt hærri tíðni ýmiskonar heilsutengds vanda
meðal of feitra barna en meðal barna í kjörþyngd. Þar
má til dæmis nefna ýmsa áhættuþætti hjarta- og æða-
sjúkdóma og sykursýki II, eins og hækkuð þríglýseríð,
fastandi insúlín og blóðþrýstingur, en einnig aukin
tíðni ýmiss sálfélagslegs vanda eins og þunglyndis,
kvíða og lélegrar sjálfsmyndar.3-6 Því eru ríkar ástæður
fyrir að takast á við offitu barna.
Mikilvægt er að bjóða upp á áhrifaríka meðferð
en síðustu áratugi hefur aukin áhersla verið lögð á að
meðferðarúrræði sem boðið er upp á almennt á vegum
heilbrigðisþjónustunnar séu gagnreynd.7 Til gagn-
reyndrar meðferðar (empirically supported treatment)
telst hver sú meðferð sem sýnt hefur verið fram á með
vísindalegum vinnubrögðum að bæti heilsu sjúklinga8
en til þess að teljast til gagnreyndrar meðferðar verður
meðferð að hafa sýnt árangur umfram lyfleysu, lyf eða
aðra meðferð. Tvö óháð rannsóknarteymi þurfa að hafa
rannsakað árangur af meðferðinni, rannsóknir þurfa
að hafa verið gerðar eftir handbók um meðferðina og
1Department of Pediatrics,
University of Colorado
Denver, 2BUP døgn – en-
het for ungdom, Elverum,
Sykehuset Innlandet,
Norge, 3heilbrigðisvísinda-
sviði, 4menntavísindasviði
Háskóla Íslands, 5Land-
spítala, 6Barnaspítala
Hringsins, Landspítala.
inngangur: Offita barna hefur aukist á undanförnum áratugum. Brýn
þörf er á gagnreyndu meðferðarformi til að sporna gegn þessari þróun og
meðal annarra hefur fjölskyldumiðuð atferlismeðferð Epsteins mikið verið
rannsökuð, en kallað hefur verið eftir rannsóknum í klínískum aðstæðum.
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna skammtíma- og eftir-
fylgdarárangur fjölskyldumiðaðrar atferlismeðferðar Epsteins í klínískum
aðstæðum á Íslandi.
Efniviður og aðferðir: Úrtakið samanstóð af 84 of feitum börnum á aldr-
inum 8-13 ára og einu foreldri hvers barns. Sextíu og ein fjölskylda lauk
12 vikna meðferð sem dreifðist yfir 18 vikur og var þeim þátttakendum
fylgt eftir í tvö ár eftir að meðferð lauk. Fyrir og eftir meðferð var mæld
hæð og þyngd barna, hreyfing, dagleg neysla ávaxta og grænmetis, blóð-
þrýstingur og ýmis blóðgildi. Lagðir voru fyrir börnin sjálfsmatslistar til að
meta andlega líðan og félagsfærni. Hæð og þyngd foreldra var mæld fyrir
og eftir meðferð og einnig svöruðu foreldrar sjálfsmatslista fyrir þunglyndi.
niðurstöður: Staðlaður líkamsþyngdarstuðull barnanna lækkaði
marktækt frá upphafi til loka meðferðar (F(2,60)=110,31, p<0,001) og var
árangri viðhaldið við eins (F(2,60)=1,33, p=0,253) og tveggja ára (F(2,60)=
3,19, p=0,079) eftirfylgd. Blóðþrýstingur lækkaði á meðferðartímabilinu
(efri mörk: t(59)=-2,01, p<0,05, neðri mörk: t(59)=-4,00, p<0,001) og
lækkun varð á insúlín- (t(22)=6,1, p<0,05), þríglýseríð- (t(22)=0,31,
p<0,05) og heildarkólesterólgildum í undirúrtaki (t(22)=0,35, p<0,05).
Við meðferð dró úr þunglyndis- (F(1,59)=6,67, p<0,05) og kvíðaein-
kennum barnanna (F(1,57)= 4,54, p<0,05) og sjálfsmynd þeirra styrktist
(F(1,59)=19,2, p<0,001). Lækkun varð á líkamsþyngdarstuðli foreldra á
meðferðartímabilinu (F(1,59)= 71,54, p<0,001) en hann hækkaði aftur við
eins árs eftirfylgd (F(1,59)=41,87, p<0,001). Þá dró úr þunglyndiseinkenn-
um foreldra við meðferðina (F(1,60)= 12,93, p<0,01).
Ályktun: Fjölskyldumeðferð Epsteins hafði fjölþætt jákvæð áhrif á þyngd-
arstöðu, andlega og líkamlega líðan bæði til skemmri og til lengri tíma í
úrtaki of feitra íslenskra barna.
ÁGRIp
Fyrirspurnir:
Þrúður Gunnarsdóttir
thrudur.gunnarsdottir@
ucdenver.edu
það þarf að hafa komið skýrt fram hvað er einkennandi
fyrir það þýði sem rannsóknir hafa beinst að.9
Ein meðferð með sérlega þéttan rannsóknagrunn er
fjölskyldumiðuð atferlismeðferð Epsteins og félaga fyrir
of feit börn. Sú meðferð hefur verið í þróun í rúmlega
30 ár og liggur mikill fjöldi rannsókna að baki.10, 11 Sýnt
hefur verið fram á gagnsemi meðferðarinnar bæði til
skemmri tíma og til lengri tíma11 en stórum hópi þátt-
takenda (n=185) úr þessari meðferð var fylgt eftir í 10 ár
eftir að meðferð lauk og sýndu niðurstöður að árangur
var betri í fjölskyldumeðferð en meðal samanburðar-
hóps.12,13
Flestar þeirra rannsókna sem framkvæmdar hafa
verið á meðferðinni hafa farið fram undir stjórn eins
rannsóknarhóps (Epsteins og félaga) í tilraunaað-
stæðum á rannsóknarstofu háskóla, þar sem stór hluti
þeirra barna sem koma til greina til þátttöku er útilok-
aður vegna ýmisskonar annarra líkamlegra (til dæmis
fötlun) og/eða andlegra kvilla (til dæmis þunglyndi,
kvíði, hegðunarvandi).14,15 Í slíkum aðstæðum er áhersla
á innra réttmæti (að meðferðin virki í afmörkuðum
aðstæðum) tekin fram yfir áherslu á ytra réttmæti (að
meðferð gagnist fjölþættum hópi, eða jafnvel þýði þeirra
barna sem á meðferð þurfa að halda). Fáar rannsóknir á
þessari meðferð hafa verið gerðar í klínískum aðstæð-
Greinin barst
15. september 2013,
samþykkt til birtingar
30. janúar 2014.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Fjölskyldumiðuð atferlismeðferð
fyrir of feit börn
– Samantekt á niðurstöðum meðferðar og langtímaniðurstöðum við tveggja ára eftirfylgd
Þrúður Gunnarsdóttir1 læknir, Svavar Már Einarsson2 sálfræðingur, Urður Njarðvík3 sálfræðingur, Anna Sigríður Ólafsdóttir4,6 næringarfræðingur,
Agnes Björg Gunnarsdóttir5 læknir, Tryggvi Helgason6 læknir, Ragnar Bjarnason3,6 læknir
R A N N S Ó K N
NÝ
ÁBENDING
Strattera er nú eina lyfið sem
samþykkt er til að hefja meðferð við
ADHD hjá fullorðnum
Heimildir:
1. www.serlyfjaskra.is. 2. Michelson D et al. Biol Psychiatry 2003; 53(2): 112–20.
3. Young JL et al. Clin Neuropharmacol 2011; 34(2): 51– 60. 4. Adler LA et al. J Clin Psycho Pharmacol 2009; 29(1): 44–50.
5. Adler LA et al. J Clin Psychiatry 2005; 66(3): 294 –9. 6. Adler LA et al. J Atten Diord 2008; 12(3): 248–53.
– Fyrsta og eina lyfjameðferðin fyrir fullorðna með ADHD sem
tilheyrir ekki flokki örvandi lyfja1
– Dregur úr helstu einkennum ADHD og veitir stöðuga stjórn á
einkennum allan daginn yfir lengri tíma, borið saman við lyfleysu2-6
– Tekið einu sinni á dag1
– Hefur staðfestar upplýsingar varðandi öryggi og þol sem sýna að
Strattera er góð meðferð fyrir sjúklinga sem þjást einnig af félagsfælni
og áfengissýki1
Með stöðugri stjórn
á einkennum vekur
ADHD minni athygli
Strattera
LIL130801