Læknablaðið - 01.03.2014, Qupperneq 25

LÆKNAblaðið 2014/100 153

Í T i l E F n i 1 0 0 Á R a Ó S l i T i n n a R Ú T G Á F U l æ k n a b l a ð S i n S
En hvernig var ástand mála þegar háskólinn var stofnaður?
Bjarni Snæbjörnsson (f. 1889) læknir í Hafnarfirði útskrifaðist sem
kandídat frá læknaskólanum 1914. Hann segir: „Flest bar merki
fortíðarinnar í starfi þeirra fáu lækna sem hér voru og tæki þeirra
og lyf voru af skornum skammti og af litlu úrvali.“
En menn höfðu háleit markmið og dreymdi um glæsta fram-
tíð þessa nýja skóla enda var mikil áhersla lögð á að þarna skyldi
rísa vísindastofnun. Páll Kolka (f. 1895) segir í Vísindin efla alla dáð:
„Læknadeild háskólans var eins og fríð og gáfuð heimasæta eftir-
sóknarverð í augum okkar ungu mannanna en ótrúlega snauð af
þessa heims auði því að hún átti varla nokkra spjör sem sæmileg
gat talist.“
Kennarar skólans
En hvernig stofnun var læknadeild Háskóla Íslands á liðinni öld?
Þegar ævisögur íslenskra lækna eru lesnar kemur í ljós að álit
manna á deildinni mótast af prófessorum og kennurum hennar.
Læknadeildin ber fyrst og fremst mark þeirra manna sem þar
kenndu og réðu ríkjum.
Kristján Sveinsson (f. 1900) augnlæknir ber kennurum sínum
vel söguna enda kenndu þá við skólann Guðmundarnir þrír, Guð-
mundur Björnsson (f. 1864), Guðmundur Hannesson (f. 1866) og
Guðmundur Magnússon (f. 1863), sem allir þóttu miklir afreks-
menn í læknisfræði. Greinilegt er á lestri endurminninga og við-
tala að þessir þrír Guðmundar hafa verið í dýrlingatölu meðal
stúdenta. Allir voru þeir Húnvetningar, sem og Þórður Sveins-
son (f. 1874) yfirlæknir á Kleppi sem kenndi réttarlæknisfræði og
sálsýkifræði og Sæmundur Bjarnhéðinsson (f. 1863) sem kenndi
lyfjafræði og hafði sýningar á holdsveiki. Aldrei síðan hafa Hún-
vetningar verið svo áhrifamikilir meðal íslenskra lækna. Þessir
fimm menn voru í miklum metum meðal stúdenta.
Erlingur Þorsteinsson (f. 1911) læknir segir svo um Guðmund
Thoroddsen (f. 1887) prófessor: „Hann var skemmtilegasti kennari
sem ég hef haft, alltaf jafn kátur og fyndinn auk þess sem hann var
vel lærður og afbragðs kennari.“
Aðrir kennarar sem menn ræða hlýlega um eru Gunnlaugur
Claessen röntgenlæknir, Ólafur Þorsteinsson háls- nef og eyrna-
læknir og fleiri.
Lárus Einarsson (f. 1902) læknir er Sigurði Samúelssyni (f. 1911)
prófessor minnisstæðastur. Lárus var aukakennari í vefjafræði og
lífeðlisfræði. En aðstaðan sem Lárusi var boðin hérlendis var svo
ömurleg að eðlilegt var að maður með hans menntun ílentist ekki
hér. Danir voru fljótir að krækja í hann, segir Sigurður, en Lárus
flutti til Danmerkur og gat sér ágætan orðstír.
Níels Dungal (f. 1897) prófessor naut mikils álits, bæði meðal
kollega sinna og læknanema, sem og í samfélaginu. Hann var mjög
áberandi og skrifaði bæði greinar í blöð og gaf út tímarit (Heilbrigð-
ismál) og bækur um margvísleg efni. Níels Dungal byrjaði árið 1926
í Kirkjustræti 12 þar sem allt var þá í niðurníðslu. Dungal þótti
fyndinn og skemmtilegur og fóru af honum margar gamansögur.
Dungal var kraftaverkamaður sem lét byggja yfir starfsemi sína
og var á mörgum sviðum á undan sinni samtíð. Páll Gíslason (f.
1924) segir: „Níels fór stundum offari og fullyrti meira en hann gat
staðið við.“ Ólafur Ólafsson (f. 1928) læknir lýkur lofsorði á Níels
og segir að breska læknablaðið hafi skrifað leiðara um tóbaksrann-
sóknir hans árið 1953, sem var óvenjulegur og fáheyrður heiður
fyrir íslenska lækna. En „sumir kollegar hér heima skelltu tungu
í góm“.
Læknar bera venjulega Helga Tómassyni (f. 1896) vel söguna í
endurminningum sínum og ljúka lofsorði á kennslu hans og áhuga
á faginu. Páll Gíslason hefur á orði hversu mikla virðingu hann
hafi alltaf sýnt sjúklingum sínum.
Þegar líður á öldina ber mest á Jóni Steffensen (f. 1905) prófessor
sem smám saman varð persónugervingur læknadeildar.
Björn Guðbrandsson (f. 1917) segir: „Jón Steffensen tók kennsl-
una mjög alvarlega en kenndi líffærafræðina á dauðan hátt enda
var ekki öllum gefið að læra hjá honum. Sumir féllu aftur og aftur
Ljósmyndari óþekktur, mynd-
in er tekin milli 1910-1920
sennilega á Akureyri. Guð-
mundur Hannesson læknir og
sonur hans. Myndirnar með
greininni eru allar fengnar frá
Ljósmyndasafni Reykjavíkur.