Læknablaðið - 01.03.2014, Blaðsíða 26

154 LÆKNAblaðið 2014/100
S A G A L Æ K N I S F R Æ Ð I N N A R
en nú orðið sér maður að margir þeirra hefðu ekkert erindi átt í
stéttina.“
Jón var umdeildur maður. Nemendur hans voru sammála um
það að hann hafi verið lélegur kennari en eftir því sem árin liðu
óx álit manna á Jóni og flestir fyrrum nemendur hans minnast
hans með miklum hlýhug og virðingu. Páll Gíslason segir: „Jón
var góður kennari en harður. Margir gáfust upp áður en kom að
fyrrihlutaprófunum því að hann hafði litla þolinmæði með þeim
sem voru illa eða ekkert lesnir.“
Ólafur Ólafsson segir: „Jón Steffensen var greindur maður og
vel að sér en hvatti menn ekki beinlínis til dáða, blessaður. Hann
var þungur og gat virst kaldlyndur og kaldhæðinn.“
Miklum sögum fór af Steffensen og er margar þeirra að finna
í Íslenskri fyndni sem út kom á síðustu öld. Allar þessar sögur ein-
kennast af þurrum og kaldranalegum húmor Jóns enda gat hann
verið ansi háðskur í garð þeirra nemenda sem lítið kunnu.
Takmarkanir
Saga læknadeildarinnar mótaðist af endalausri umræðu um tak-
markanir og mögulega offjölgun lækna í landinu. Níels Dungal
hélt fyrirlestur um þetta fyrst árið 1939 og sagði að takmörkun
að deildinni hefði verið íhuguð strax árið 1928 og bæri stöðugt á
góma.
Torfi Bjarnason (f. 1899) héraðslæknir: „Við vorum 8 nýstúdent-
ar sem innrituðumst í læknadeild 1921. Þetta þótti allmikill fjöldi
og Guðmundur Hannesson talaði alvarlega yfir okkur og sagði að
það væri ekkert vit fyrir okkur að leggja útí þetta, læknar yrðu svo
margir að við fengjum ekkert að gera.“
Sigurður Samúelsson prófessor segir mörgum árum síðar: „Mér
bárust þau ógnvekjandi tíðindi að vonlaust væri að hefja nám í
læknadeild vegna offjölgunar í stéttinni.“
Kannski má segja að enginn íslenskur læknanemi hafi komist
hjá því að heyra þennan söng um offjölgun lækna og yfirvofandi
atvinnuleysi og barning. Skemmst er frá því að segja að þessi
dómsdagsspá um framtíð lækna hefur reynst hin mesta firra af
ýmsum ástæðum.
Þegar tölur um útskrifaða kandídata eru skoðaðar er hægt að
sjá aukningu en enga sprengingu í þessum fjölda sem útskrifaður
er á hverju ári.
Embættispróf í læknisfræði:
1912 4
1913 1
1914 5
1932 14
1952 21
1961 24
Lengst af á sjöunda og áttunda áratugnum voru útskrifaðir um
25-30 kandídatar á ári. Árið 1969 náðu liðlega 20 stúdentar báðum
forprófunum sem gaf þeim rétt á að halda áfram námi.
Páll Gíslason læknir segir: „Fyrrihluti læknanámsins var 3 ár
og Jón Steffensen var eini kennarinn okkar og kenndi okkur líf-
færafræði, lífefnafræði og lífeðlisfræði. Fyrsta prófið var ekki tekið
fyrr en að þessum þremur árum loknum og það var mikið áfall
fyrir þá sem féllu eftir þriggja ára nám. Þá var annað hvort að
hætta eða byrja alveg frá byrjun að nýju. Þeir sem komust í gegn
voru þeir sem gátu kúrt yfir líffærafræðinni í þrjú ár og lært hana
utanbókar og komið þeirri vitneskju frá sér á þessum eina degi
sem prófið stóð yfir. Aðeins helmingur náði prófinu.“
Í þessum orðum kemur fram að prófessor Steffensen hafi haft
með takmarkanir inn í deildina að gera. Greinarhöfundur inn-
ritaðist í læknadeild 1968 og þá fór miklum sögum af prófum hjá
Jóni og hárri fallprósentu.
Stagl og aftur stagl
Margir læknar verða til að gagnrýna þá ofuráherslu sem lögð sé á
bóklegt staglnám en verklegu klínisku námi sé mjög áfátt. Þetta
hefur reyndar fylgt allri umræðu um læknanám á Íslandi.
Í ævisögu Sigurðar Magnússonar (f. 1869) læknis er frásögn af
aðbúnaði læknanema áður en Háskóli Íslands var stofnaður. Hann
hóf nám í læknaskólanum árið 1887. „Námið var aðallega á bókina
enda voru verklegar æfingar sama sem engar. Það var viðburður
ef læknar tóku nemendur með sér í vitjanir út í bæ. Lítið var um
spítalavist sjúklinga og stúdentum var sjaldan eða alls ekki borðið
upp á að líta til þeirra, skoða þá eða rannsaka.“
Magnús Ólafsson tók myndina 1930. Jón Steffensen pró-
fessor í líffærafræði heldur uppi teppinu fyrir framan stúlku
með hryggskekkju.