Læknablaðið - 01.03.2014, Qupperneq 33

LÆKNAblaðið 2014/100 161
Í T i l E F n i 1 0 0 Á R a Ó S l i T i n n a R Ú T G Á F U l æ k n a b l a ð S i n S
telja sig þess umkomna að segja prófessorum sem kennt hefðu í
læknadeild, sumir hverjir jafnvel í áratugi, hvernig ætti að kenna
læknanemum. Þótti mörgum sem þær athugasemdir ættu einkar
vel við en hver deildarforsetinn á fætur öðrum hefur samt látið
það yfir deildina ganga og stutt við breytingar af ráðum og dug!
Í lok árs 1988 tók Kristján Erlendsson við starfi kennslustjóra
með það sem megináherslu í starfi að ýta ofangreindum
samþykktum úr vör.
Að koma á breytingum
Á árunum 1988 og 1989 voru tekin fyrstu skrefin til að hrinda
fyrstu breytingunum í framkvæmd. Fljótlega varð ljóst að ekki var
við því að búast að allar tillögur yrðu að veruleika, að minnsta
kosti ekki strax. Ákveðið var að fara af stað með breytingar á
preklínísku árunum en þó þannig að tryggt væri að þær breyt-
ingar sem farið var af stað með myndu ekki stranda á mögulegum
óumbreytanleika seinni áranna! Þannig var tekið eitt ár í einu og
gekk því heildarbreytingin í gegn á 6 árum. Stúdentar gerðu at-
hugasemdir við þetta fyrirkomulag og töldu að vel hefði mátt
breyta til dæmis á 4. ári líka. Þegar næsta breyting var gerð árið
2000 var tekið tillit til þessa og komu þá fram athugasemdir um
að breytingarnar væru alltof viðamiklar og rétt væri að byrja bara
á fyrsta ári og láta breytingarnar ganga hægt í gegn. Öll eru þessi
sjónarmið góð og gild og af þessu spratt gagnleg umræða.
Í raun er það svo að þær breytingar sem hafa náð í gegn á
kennslufyrirkomulagi í deildinni hafa gjarnan farið í gegnum
langa og stranga endurskoðun og eru kannski enn í dag ekki
orðnar endanlegar. Sumt hefur verið reynt með mikilli fyrirhöfn
og verið svo slegið af í lokin. Jafnframt þarf að hafa í huga að rann-
sóknir á fyrirbærinu læknakennsla eru erfiðar í framkvæmd og
birtar niðurstöður oft óljósar og því erfitt að leggja fram skýrar
tillögur um hver er besta leiðin að markinu. Skýrt dæmi um slíkt
er staða „vandamiðaðs náms“ (problem based learning).
Hér á eftir reifa ég stuttlega umræðu um þætti sem hafa oft ver-
ið til skoðunar og sem reynt var að hrinda í framkvæmd, stundum
með góðum árangri, stundum ekki. Eðlilega eru í flestum tilfell-
um valdir þættir sem flestir eru sammála um að hafi orðið til bóta!
Þeir eru ekki endilega taldir upp í réttri tímaröð.
Lögð var áhersla á að skipuleggja kennslutíma í deildinni sem
um vinnu væri að ræða; vinnudagur hefjist snemma á morgnana,
alveg frá fyrstu námsárunum, og byrjað sé á fyrirlestum (undan-
teking 1. ár) en verklegt nám eigi sér fremur stað eftir hádegi.
Jafnframt var lögð áhersla á að jafna álagi á misseri og vikur. Þá
var nám í skyldum greinum samræmt og endurtekningar í námi
skipulagðar. Með þessum einföldu ráðstöfunum skapaðist svig-
rúm fyrir rannsóknaverkefni á vormisseri 4. árs.
Rannsóknarverkefni 4. árs (síðar 3. árs):
Til að auka vísindastarf, rannsóknavirkni og gagnrýna hugsun
læknanema var komið á rannsóknamisseri á 4. ári. Almennt eru
menn á því að sjálfstæð rannsóknavinna nemenda með leiðsögn
kennara veki nýjan áhuga og opni augu nemenda fyrir mikilvægi
vísindastarfs og þátttöku í nýrri þekkingarsköpun. Þessi nýbreytni
við læknadeild var hönnuð að fyrirmynd læknaskóla Yale-háskól-
ans í Connecticut í Bandaríkjunum sem tók þetta upp árið 1843! BS-
nefnd annaðist undirbúning námskeiðsins á fyrstu árunum undir
forystu Guðmundar Þorgeirssonar. Fyrsta rannsókna misserið var
haldið árið vorið 1992. Sérstök Rannsóknanámsnefnd var stofnuð
til að annast framkvæmd og skipulagningu rannsóknamisseris-
ins. Þar komu að málum, auk Guðmundar, Gunnar Sigurðsson
sem var fyrsti formaður og svo Helga Ögmundsdóttir sem hefur
verið í forystu og þróað starfsemi ráðsins frá 1997. Þá hafa kennslu-
stjórarnir Ingibjörg Harðardóttir, Elín Ólafsdóttir og Gunnsteinn
Haraldsson skapað festu í starfi nefndarinnar sem hefur fengið
stöðugt fleiri verkefni með fjölgun meistara- og doktorsnema.
Síðustu fjögur ár hefur starfað sérstök nefnd fyrir rannsóknanám
læknanema og hefur Hrefna Guðmundsdóttir veitt henni forystu.
Allar götur frá 1985 hefur verið vandamál að koma á farsælli
kennslu/menntun í tölfræði og aðferðafræði. Hefur slíkt námskeið
verið flutt fram og til baka í náminu á þessu árabili, meðal annars í
tengslum við rannsóknarverkefnið. Það var ef til vill fyrst á þessu
ári (2014) sem loksins hefur tekist að koma á vönduðum nám-
skeiðum í líftölfræði og aðferðafræði í samvinnu við lýðheilsu-
vísindamenn læknadeildar. Og spurningin vaknar: af hverju tókst
þetta ekki fyrr?
Vert er að nefna að kennarar læknadeildar hafa bætt þessu
verkefni á sig með miklum glæsibrag; ekki hefur aðeins tekist
að manna Rannsóknanámsnefndina úrvals fagmönnum, heldur
hefur tekist að sjá stórum hópi læknanema (nú 48 á hverju ári)
fyrir alvöru verkefnum, vinna þau og hafa yfirumsjón með rann-
sóknadegi í maímánuði ár hvert, sem og að meta ritgerðir þeirra.
Það er mál manna að þetta verkefni hafi verið hvati til rann-
sókna nemenda og kennara og þáttur í mikilli rannsóknavirkni
Landspítala og Háskóla Íslands á síðustu árum. Margir nemendur
hafa haldið áfram með sín verkefni, fundið ný og hugmyndir um
meistara- og doktorsverkefni hafa sprottið upp. Kennarar hafa
fengið hvata til aukinnar rannsóknavirkni og fengið til liðs við sig
nýja samstarfsaðila með ferska sýn og nýjar hugmyndir.
Samþáttun
Þar sem samþáttun var ein af helstu klisjum í skipulagningu
læknanáms í upphafi þessa breytingaskeiðs (og er sums staðar
enn!) var talið nauðsynlegt að koma á slíku kerfi. Helstu afbrigði
samþáttunar eru lóðrétt samþáttun og lárétt samþáttun, innan árs
og milli ára. Vissulega höfðu ákveðnir prófessorar gert þetta þá