Tímarit Máls og menningar - 01.03.1957, Blaðsíða 39

ÞORGEIR HAVARSSON
fólk brosir eins. í Fóstbræðra sögu úir og
grúir af þessu, eins og sjá má síðar.
Lýsingin á skapferli Þorgeirs er miklu
merkilegri. Til viðbótar kappseminni, sem
áðan var nefnd, segir sagan bls. 128: „Svá
er sagt, at Þorgeirr væri lítill kvennamaðr;
sagði hann þat vera svívirðing síns krapts,
at hokra at konum. Sjaldan hló hann;
óblíðr var bann hversdagliga við alþýðu."
Með þessari lýsingu finnur Iiöfundur
samnefnarann fyrir flest í fari Þorgeirs.
Má verða ljóst, að persónan er af húsi og
kynþætti þeirra manna í Islendingasögum,
sem í senn eru gæddir æskilegum og miður
æskilegum eiginleikum, en sú manngerð
rís hæst í Agli Skalla-Grímssyni. Einkum
er stór sá hópurinn, sem sameinar í eitt
afl og óvinsældir. Ef frá eru taldir þeir
nafnarnir Þorgils Arason og Þorgils á
Lækjamóti, þá eru það einvörðungu menn
af þessu tæi, sem citthvað koma við sögu
Þorgeirs og lýst er. Þeir eru samskonar
menn og hann, en farið er vægðarlausari
höndum um neikvæða eiginleika þeirra.
Ovinsælda og ójafnaðarmennsku er ekki
getið í lýsingu á Þormóði, að vísu, en oft
er þetta tvennt ítrekað, þegar herferðir
þeirra fóstbræðra ber á góma.
Ég læt hér fylgja dæmi um mannlýsing-
ar sögunnar.
Hávarr Kleppsson, bls. 123: „... því at
hann var mikill vígamaðr ok hávaðamaðr
ok ódæll“.
Jöðurr, bls. 126: „Hann var garpr mikill
ok höfðingi, ódæll ok lítill jafnaðarmaðr
við marga menn_____“
Ingólfur og Þorbrandur, bls. 133—134:
„Þeir feðgar báðir váru ójafnaðarmenn
miklir, tóku jafnan annarra manna fé með
kúgan eða ránum.“
Butraldi, bls. 142—143: „... mikill maðr
vexti, rammr at afli, ljótr í ásjónu, harð-
fengr í skaplyndi, vígamaðr mikill, nas-
bráðr ok heiptúðigr".
Þorgils á Lækjamóti, bls. 148: „Hann
var mikill maðr ok sterkr, vápnfimr, góðr
búþegn.“
Gautur Sleituson, bls. 157: „ ... inikill
vexti ok sterkr at afli, ódæll ok Iiarð-
fengr".
Hækils-Snorri, bls. 178: „Ilann var mik-
ill vexti ok sterkr ok óvænn yfirlits ok
grimmligr í ásjánu, óvinsæll ok nasbráðr,
beiptúðigr í skaplyndi."
Þórir á Ilrófá, bls. 183: „... liann var
harðr maðr ok illgjarn".
Alla þessa menn vegur Þorgeir nema
hinn fyrst talda, föður sinn. Bjarna í
Ilundadal, sem Þorgeir vegur líka, er ekki
lýst, né sauðamanni í Hundadal, sem
sömuleiðis fellur fyrir vopni Þorgeirs.
Það er engu líkara en hér sé alltaf sami
maður á ferðinni, þó ólík séu nöfnin. Gall-
ar Þorgeirs eru ekki dregnir eins skýrt
fram í dagsljósið og þessara manna. Þó
sýnir sagan, að hann stendur þeim varla
að baki um vanstillingu og heiftúð. Ég get
ekki að því gert, að mér finnst sumt í
mannlýsingum þessum minna á „klausurn-
ar“, eða réttara sagt höfund þeirra. Hvergi
í sögunni nema þar vottar fyrir kækjum í
stfl: stagazt er á sömu orðunum, höfuð-
smið og þess háttar. Aldrei er minnzt svo á
exi Þorgeirs, að ekki sé talað um náttból
eða náttstað, og finnst mér það sverja sig
mjög í ætt við klausuhöfund, sem verið
hefur mikill vopnadýrkandi. Skýringar
hans standa venjulega í orsakasetningum,
sem auðvelt er að skjóta inn í textann, um
leið og skrifað er.
Svo haldið sé áfram, þá er fróðlegt að
sjá, hvað höfundur leggur fram máli sínu
til sönnunar, þegar hann segir Þorgeir ver-
ið hafa óblíðan bversdagslega við alþýðu:
Þegar hann kemur að Skeljabrekku ber
hann að dyrum; húskarl kemur fram og
mælir, bls. 129: „Gakk inn þú; heimul
mun þér gisting.“ Þorgeirr segir: Eigi þigg
29