Tímarit Máls og menningar - 01.03.1957, Blaðsíða 46

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
kynna, að dirfskan var ekki aðalsmerki Þor-
geirs. Sé ekki svo, er ófyrirgefanlegt, að láta
hann verða fyrri til að bera upp tilmælin á
eftir öllu því, sem á undan er gengið í sög-
unni, því viðbrögð hans verða ekki skýrð
iiðruvísi en hann hafi kennt geigs, er hann
sá svo mikið lið og vissi Þórarin ofsa,
frænda Gauts, annan fyrirliða þess, en ekki,
að honum þætti ókristilegt þó til stórorustu
kæmi, því þeim kvað hann hafa vanizt í út-
hindum, ef dæma má af sögunni, bls. 191:
— „ok varð Þorgeirr mjök frægr af sínunt
hernaði, því at hann var æ því vaskari sem
meiri raun var at.“ — Hefði höfundur viljað
leggja höfuðáherzlu á dirfskti Þorgeirs átti
ltann að láta honum hvergi bregða, heldur
bíða þess, sem koma kynni, án þess hann
slægi nokkurn varnagla. Þannig fer höfund-
ur Hrafnkötlu að, þegar hann lýsir því, hvar
þeir Hrafnkell og ltans menn koma ríðandi,
en Eyvindur lætur sem ekkert sé, enda þótt
strákurinn livetji hann til þess að ríða úr
hættu. Eyvindi finnst lítilmannlegt að slá
þann varnagla: „myndi þat ntörgum manni
hlægilegt þykja ef ek renn að ölltt óreyndu."
Og hvað segir ekki Nordal um þetta í ís-
lenzkri menningu, bls. 182: „Hetjan varð að
taka hverju, sem að höndum bar, með óbif-
anlegum kjarki.“
Ekki er loku fyrir það skotið, að verja
megi þetta undarlega tiltæki „ójafnaðar-
mannsins" — en höfundur þreytist ekki á
að brýna þá hlið Þorgeirs fyrir lesendum í
upphafi — með tilliti til kappsemi hans. Ef
kappsamtir maðtir vill reyna sig við annan,
verður það að gerast á jöfnum grundvelli.
Strax og bregður út af því, sýnir sá, sem
hetri aðstöðu hefur, síður en svo hreysti.
Svo er oft um Þorgeir í sögunni. Hefði höf-
undur viljað beina athygli manna að hreysti
Þorgeirs sérstaklega, hefði hann án efa hag-
að því þannig til, að hann ætti sem oftast
við verri aðstöðu að glíma, en bæri þó sigur
af hólmi.
Lýsingin á falli Þorgeirs er fremttr ýkju-
kennd og lítið á henni að græða. Skortir
ltana raunsæi það, sem auðkennir margar
hinar fyrri frásagnir. Hún er laus við þann
íslenzka blæ, sem yfir þeim hvilir, er hálf-
gerður lygisögukeimur að henni. Stendur
þar, að Þorgeir dræpi í þeirri viðureign
þrettán menn áður en hann féll, en hér mun
vera um misskilning að ræða, því í iokaer-
indi erfidrápunnar stendur, að Þorgeir ylli
dauða þrettán seggja áður félli, og er þar
átt við alla, sem hann náði að höggva ttm
dagana að viti Þormóðar. Tveir eru nefndir
á nafn í drápunni, sem hann hjó í bardagan-
um; er alls óvíst, að þeir hafi verið fleiri.
Þórarinn er látinn höggva höfuðið af Þor-
geiri dauðum, og bendir það ótvírætt til
suðrænna áhrifa í lýsingunni, því að það al-
hæfi mun ekki vera af íslenzktim uppruna,
þó sumstaðar komi fyrir í sögum.
Það er stundum, að raunsæi sagnanna
gttfar upp, þegar ekki verður lengur hjá því
komizt, að hetjan falli. Er þá oft gripið til
þess ráðs að senda mikinn fjölda manns
gegn henni, bæði til að gera fall hennar
skiljanlegra og til þess hún hafi dálitlu úr
að moða í bardaganum. Einnig er algengt,
að eitthvað verði að vopnuni hetjunnar;
sverð, sem lengi hefur verið tryggur förti-
nautur, er ekki tiltækilegt og verður hún
því að notast við garm, eða vopnið blátt
áfram bilar.
Ég hef nú rakið vígaferli Þorgeirs í sem
fæstum orðum. Finnst mér ærið djúp stað-
fest milli þess, sem þar birtist, og orða
klausuhöfundar á bls. 122: „Almáttigr er
sá sem svá snart hjarta ok óhrætt gaf í
hrjóst Þorgeiri,“ o. s. frv. Aðeins eitt víg-
anna er blóðhefnd og því réttlætanlegt. Hin
víg Þorgeirs eru að meira eða minna leyti
vanstillingu hans að kenna, duttlungum í
skapi. Undir býr enginn harmsögulegur
þungi eins og þegar Bolli vegur Kjartan eða
36