Tímarit Máls og menningar - 01.03.1957, Blaðsíða 41

ÞORGEIR HÁVARSSON
nnni á Þorgeiri. í fyrsta skipti, Jjegar þeir
Þorgeir taka að berjast um hvalinn; Þor-
geir bls. 149: „Þat er vænst, Þorgils, at vér
scekimsk, því at þú ert fnlltíði at aldri ok
knáligr ok reyndr at framgöngu, ok er mér
forvitni á at reyna á þér, hverr ek em;
skulu aðrir menn ekki til okkars leiks
hlutask.“— Annað skiptið er það, þegar
Þorgeir segir við Þormóð og móðgar hann
svo, að þeir eru aldrei samvistum eftir það,
bls. 151: „Hvat ætlar þú, hvárr okkarr
myndi af öðrum bera, ef vit reyndim með
okkr?“ — I þriðja lagi leggur hann honum
þessi orð í munn, bls. 150: „Hvar veiztu
nú aðra tvá menn okkr jafna í hvatleika
ok karlmennsku, þá er jafnmjök sé reyndir
í mörgum mannraunum, sem vit erum?“
Ekki er laust við skop frá höfundarins
hendi í svari Þormóðs: „Finnask munu
þeir menn, ef at er leitat" o. s. frv.
A einum stað hendir eitt svar Þorgeirs
til einheitni, þ. e. þegar Sigurfljóð rær
undir við þá fósthræður að fara að Svið-
insstaða-feðgum. Þormóður talar um að
fara á hvalreka, Sigurfljóð segir það lítil-
mannlegt og er með háðglósur um þá Þor-
geir, en hann situr hljóður og hlustar á.
Allt í einu sprettur hann upp og segir, bls.
24: „Standið upp sveinar ok launið hús-
freyju gisting."
Þetta eru þeir staðir í sögunni, þar sem
helzt er að grípa í feitt, hvað skapgerð
Þorgeirs viðkemur. Ef til vill kynnumst
við honum þó betur í orðum höfundar á
hls. 127 en í öllu því, sem á undan greinir:
— „ok er Þorgeir spurði víg föður síns,
þá brá honum ekki við þá tíðenda sögn“.
Hvort sem um er að kenna frumbýlings-
hætti í sagnrituninni eða ekki, þá felst
mikil mannlýsing í því, að aldrei skuli
minnzt á svipbrigði Þorgeirs einu orði,
þegar þess er gætt, að fomir höfundar hafa
oft þann háttinn að lýsa með einu litlu
svipbrigði öllu því, sem gerist innra með
persónunni, láta roða í vöngum tjá reiði,
fögnuð, heift o. s. frv. Þorgeir roðnar
aldrei, hann bliknar aldrei, hann hrosir
aldrei né bregður grönum, hann hnyklar
aldrei augnabrúnir, og svo mætti lengi
telja. Hann verður aldrei þunglyndur eins
og oft kom fyrir íslendinga á tilbreytingar-
litlum vetrum, hann sýnir aldrei gleði-
hragð. Það er engu líkara en andlit hans
heri grímu; það tjáir aldrei neitt. Það,
sem honum þykir svívirðing síns krafts,
mega aðrir ekki án lifa, það verður þreki
þeirra nauðsyn, því svo er sagt um Gísla
Súrsson í útlegðinni: „Þegar er várar ferr
Gísli aptr vestr í Geirþjófsfjörð, má þá
eigi lengr vera í brott frá Auði konu sinni,
svá unnask þau mikit“ (Gísli var ekki
lengur burt frá Auði en einn vetur, ef
hann kom því við).
í fáum orðum: Þorgeir Ilávarsson er
maður kappsfullur og vanstilltur, lítur
stórt á sig, einbeittur ef því er að skipta,
þrjózkur. Undirhyggju verður vart síðast í
sögunni, þar sem er víg Gauts Sleitusonar,
eins og nánar verður að vikið.
Höfundur lýsir Þorgeiri án allrar lilut-
drægni, því sagan er skrifuð á því skeiði,
þegar sögualdarmenn eru sýndir með kost-
um þeirra og göllum. Hvergi rís það óhlut-
dræga raunsæi hærra en í Agli Skalla-
grímssyni, víkingnum og ruddanum, sem
varð fyrstur manna á Islandi til að yrkja
um viðkvæma innri reynslu. Þorgeir er
reyndar ekki líkur Agli, því hann er aðeins
spunninn úr einum þræði, en Egill úr
mörgum. Þorgeir er lítil grein af Agli —
vígamennskan.
4
Ég hef hér að framan gert grein fyrir
þremur af þeim atriðum, sem styðjast verð-
ur við, sé reynt að draga upp alhliða mynd
af Þorgeiri, þ. e. atgervis- og skapgerðar-
lýsingum og tilsvörum. Eftir er að líta á
31