Tímarit Máls og menningar - 01.03.1957, Blaðsíða 56

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
geirs, sem öll eru runnin undan rifjum
þeirrar siðfræði, sem móðir hans kenndi
honum í bemsku.
Einn snilldarlegasti kafli bókarinnar er
sá, þar sem þeir fóstbræður ræða við Jörund
prest heima á Reykjahólum. Þar bregður
hvert og eitt tilsvar eða fyrirspum þeirra
fóstbræðra Ijósi á það menningarandrúms-
loft, sem þeir hrærðust í og ekki verður
hvað sízt glöggt vegna þeirra andstæðna,
sem þar eigast við: kristni og heiðni. Talið
berst að Kristi og krossfestingunni. Þorgeir,
hls. 62: „Það höfu vér heyrt sagt að Kristur
sé ragur maður í orustu.“ Bls. 63: „Lítil
frægð er að deya og hafa ekki mann fyrir
sér áður, eða hverja orustu háði hann svo
að hann segði sjálfur tíðendi? spurðu þeir.“
Bls. 63: „Þorgeir spurði: „Hversu fór hann
við óvini sína þá er hann stökk niður úr
gálganum.“
Þegar prestur fer að tala um himnaríki,
þykir Þorgeiri nóg komið af svo góðu, bls.
64: „Það hefur sagt móðir vor að þau ein
sé sannyrði er studd sé sverði, og mikil-
menni sá einn er stendur yfir höfuðsvörðum
þess óvinar er hann hafði fengið sér, eða
geri að þræli sínum ella.“
Þegar Þormóður er orðinn ástfanginn af
Þórdísi í Ogri og kvartar um, að hún sé
farin burt — eftir leikana á ísnum — segir
Þorgeir, 73: „Blautlegur starfi hefði hinum
fyrrum skáldum þótt að yrkja um geingil-
beinur dætur búandkalla, en sjá eigi þær
konur er glóa við himin í svanalíki."
I svefnhúsi Þórdísar segir Þorgeir þetta,
bls. 95: „Marga dimma nótt hef eg risið á
fætur þá aðrir menn sváfu og mundað vopn-
um mínum og bitið í skjaldarrendur af
óstýrilegri fýst þeirrar frœgðar sem hlýst af
að vega menn og ráða fyrir heiminum“ (let-
urbreyting mín).
Bls. 102: „Það vonar mig að seint munim
vér í þann glæp rata að semja frið við menn,
mælti Þorgeir. Munu vér fyrir aungum
manni víkja.“
Þegar Þorgeir fréttir af Butralda og það
með, að sá muni fyrir engum manni hopa,
segir hann, bls. 105: „Vil eg fara að honum
og drepa hann. Hef eg heitstreingt að drepa
hvern þann mann er þykist jafnsnjallur
mér“ (leturbreyting mín).
Dag nokkurn kemur tal þeirra fóstbræðra
þar niður, sem er hreysti þeirra. Lætur Þor-
geir svo um mælt, að þar væri bezt að vera,
sem vænlegast sé að afla sér óvina. Þormóð-
ur segir þá, að Egill Skalla-Grímsson hafi
dáið í eldhúsi hjá kerlingum. Þorgeir svar-
ar, bls. 154: „Eingi maður er hetja sem vel
er kvœntur og á jagrar dœtur (leturbreyt-
ing mín), svo sem Egill átti, mælti Þorgeir.
Hetja er sá er hræðist aungvan mann og eigi
goð né kykvendi, og eigi fjölkyngi né tröll,
og eigi sjálfan sig né örlög sín, og alla skor-
ar á hólm, uns hann lýtur í gras fyrir vopni
óvinar; og skáld sá einn er stærir liróður
Jjvílíks manns."
I þeim tilsvörum, sem hér hafa verið tek-
in, fæst yfirsýn yfir speki Þorgeirs. Allt sem
hann segir annað er í sama dúr. Næst er
fyrir hendi að sjá, hvernig hann fylgir þess-
um boðorðum.
Það sést fljótt, að hugsjón Þorgeirs,
frægðarlöngunin og það að ráða yfir heim-
inum, er ekki blaður eitt og rétt í nösunum,
það er ekki aðeins ósk, sem hann langar til
að rætist, en hefur aldrei hugrekki til að
reyna að hrinda í framkvæmd. Því staðfest-
ist aldrei neitt djúp milli þess, sem hann
vill, og hins, sem hann gerir. Af þeim sök-
um fer manni að þykja ofurlítið vænt um
hann, þegar frá líður, þrátt fyrir allan of-
stopann, því hann er ávallt heill gagnvart
sjálfum sér, hreinn og beinn, svíkur aldrei
lit. Eftirfarandi tilsvör sýna, hve annt hon-
um er að staðfesta, sanna hetjuskap sinn
raunverulega. Honum nægir ekki að liggja
46