Tímarit Máls og menningar - 01.04.1959, Page 17

RÆÐA
ekki hafði áður þótt leyfilegt að setja
á prent á Islandi.
Þegar talið berst að bókum Þór-
bergs verður stíll og málfegurð venju-
lega efst á baugi. Jafnvel þeir sem á
sínum tíma hötuðust við Bréf til Láru
vegna þess boðskapar sem það flutti,
voguðu sér ekki að neita að meðferð
hans á íslenzku máli væri með ein-
stakri snilld, og höfundur lék sér að
ólíkum stíltegundum sem hann nafn-
greinir. I síðari bókum sínum befur
hann hneigzt æ meira að því að setja
hlutina fram á sem einfaldastan og
eðlilegastan hátt og jafnvel viljað
neita því að hann riti nokkurn stíl.
Annað sem menn hafa kunnað bezt
að meta við Þórberg er spaugsemi
hans og skop, og er hann oft talinn
mestur húmoristi í íslenzkum bók-
menntum. Hvernig sem hann hefur
þrumað yfir hausamótum þétt-
heimskra landa sinna hefur hann allt-
af gert það í góðu skapi, með gaman-
semi öðrum þræði, og sízt hefur hann
hlíft sjálfum sér við háði og spéi, en
staðið jafnkeikur eftir.
Vissulega eru þetta mikilvægir
kostir, og að vísu óhjákvæmilegt skil-
yrði hverjum rithöfundi að vera
kunnáttumaður á þjóðtungu sína, en
hins vegar fjarri því að vera einhlítt.
Það nægir ekki til skilnings á Bréfi
til Láru eða öðrum verkum Þórbergs
að þau eigi stílsnilldinni sigur sinn að
þakka, þó að hún hafi aukið gildi
þeirra. Listræn eða fögur orðasmíð
stendur hvorki út af fyrir sig né end-
ist neinu verki til langlífis. Það er
misskilningur á bókum að halda slíkt.
Stílsnilldin er ekki nema ásýnd á
hreinleik, alúð og dirfsku þeirrar
hugsunar sem í verkum hans býr og
birtir nýtt viðhorf gagnvart öld vorri,
nýja lífsskoðun og nýja stefnu í þjóð-
félagsmálum, nýjan eldheitan boð-
skap. Að vera rithöfundur er að fara
hamförum, eiga guðmóð í brjósti,
heitar ástríður, hugarflug, ímyndun-
arafl, brennandi réttlætiskennd, ó-
slökkvandi þorsta eftir vizku og sann-
leika, eiga skapfestu, einurð og þrá
til að umskapa samfélagið og um-
hverfi sitt og ganga heils hugar í
þjónustu æðra markmiðs. Að vera
rithöfundur er að gera almættisverk,
lýsa upp himin og jörð, kveikja á
stjörnum og sól þegar myrkt er, leiða
regn og skúrir og hlýja vinda yfir hið
gróðurlausa land og vera svalalind
þyrstum og snauðum.
Þessa þraut vann Þórbergur Þórð-
arson, og því lifa og glitra verk hans.
Þórbergur og æskukynslóð hans
komu með uppreisnina og drauminn
og skópu af hugsjónaafli og stórhug
nýtt ísland. En þetta nýja ísland, er
það ekki að eldast? Er það ekki farið
að lækka flugið ískyggilega? I stað
djarfra hugsjóna og háleitra félags-
legra markmiða fyllir holtaþokuvæl
breiðar byggðir. Hver er nú sá er
hlýði kalli hjartans og gefi allt til að
leita að einni perlu? Hver lætur sér
7