Tímarit Máls og menningar - 01.12.1959, Page 82

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
grúfði yfir lífi ungu stúlkunnar, var
hverjum leikhúsgesti harla vel kunn-
ugt. Lorca tókst að láta þetta fólk lifa
sínu sjúklega og lífsfjandsamlega lífi
á sviðinu. í hópi þess er gömul al-
þýðukona, amma Rositu. Hún er
óhefluð, alþýðleg og greind, og hinn
frumstæði lífsþróttur hennar varpar
skýru ljósi á tómleikann og skinhelg-
ina í viðhorfum fólksins. Amman er
hefðbundin og æruverðug persónu-
gerð í rómantískri leikritun. Sagan af
stúlkunni, sem visnar af því hún lifir
í hrörnandi samfélagi, er einnig gam-
alkunn. En Lorca var svo sannur í list
sinni, að ljóðmál hans verður nöpur
ádeila á úrkynjaðan sveitaaðal gegn
vilja hans og vitund og herhvöt til
hinna lífrænu afla meðal alþýðunn-
ar. Hreinrómantísk list vakti þannig
félagsleg viðbrögð, sem aftur fæddu
af sér athafnir. Einmitt um þetta
leyti, 1935, reyndi þessi feiga stétt að
treysta völd sín að nýju og temja
óstýrilátan frumkraft alþýðunnar, og
því opnaði leikritið flóðgáttir póli-
lískrar ástríðu er skelfdi skáldið, sem
óviljandi hafði dregið lokur frá.
I einn stað kom niður hvort Lorca
kom fram á sjónarsviðið sem skáld,
leikrilahöfundur eða leikstjóri. Við-
brögð fólksins urðu ævinlega mjög
ólík því, sem fyrir honum hafði vak-
að.
1931, á fyrsta ári lýðveldisins, bar
Lorca fram þá tilögu við kennslu-
málaráðherrann Don Fernando de los
Rios, sem var persónulegur vinur
hans, að stofnað skyldi alþýðuleikhús
er sýndi einkum sígild verk og kynnti
verkalýð og bændum spænska harm-
leiki. Hann hlaut ríkisstyrk til að
skipuleggja umferðaleikflokk, sem
nefndur var La Barraca og var skip-
aður stúdentum. Honum tókst að
móta hann eftir sínu höfði og inn-
blása hann ákafa sínum og listfengi.
La Barraca gerði víðreist um Spán,
setti leiki sína á svið á þorpstorgum,
í heyhlöðum og skúrum, og tókst að
fá ringlaða landbúnaðarverkamenn
til að ljá eyru ljóðum Calderóns og
Lopes de Vega.
En La Barraca varð pólitískt vopn.
Leikhúsgestirnir, sem urðu nú í
fyrsta sinn snortnir þeim ástríðum,
er síazt höfðu gegnum sáld listarinn-
ar, voru einmitt sú alþýða, sem bund-
ið hafði vonir við lýðveldið nýja,
sem hlustaði á nýfengið útvarpsvið-
tækið sem glumdi í þorpskránni, sem
dreymdi um að láta börn sín ganga í
skóla og trúði því, að jörðin myndi
framvegis gefa henni ríkulega fæðu i
stað sultargróðurs. Orð hins klass-
íska harmleiks fléttuðust þeim von-
um, sem hún batt við samtíð sína. Ef
fyrir kom í einhverju leikritinu að
illa innrættum aðalsmanni væri refs-
að fyrir að svívirða velsæmishug-
myndir sextándu aldar, þóttust leik-
hússgestir strax þekkja þar einn af
sonum sveitaaðalsins, sem þeir höt-
uðu.
272