Tímarit Máls og menningar - 01.12.1959, Síða 114

Umsagnir um bækur
Gitðmundur Daníelsson:
Skáldsaga frá 18. öld. ísafold.
Hrainhetta
Eins og höfundur jiessarar sögu hefur
skýrt frá á prenti, lagði hann sig í
hættu af draugum og forynjum Bessastaða-
stofu, ef verða mætti að hann fengi fréttir
af svip Appoloniu Schwartzkopf við að
hlunda þar. Þrátt fyrir drengilega fyrir-
greiðslu núverandi húshónda á Bessastöð-
um, varð skáldið einskis vísara, og verður
það að teljast skaði, því að þá má vera
mjög af Appoloniu dregið ef koma hennar
úr gröfinni hefði ekki lífgað skáldverkið
sem hér liggur fyrir.
Ástir Appoloniu og Nielsar Fuhrmanns
amtmanns eru ekki lakara yrkisefni en hver
önnur harmsaga frá liðnum öldum, sem
geymzt hefur vegna þess að af henni
spruttu málaferli sem tryggt hafa nafni
konunnar sess í neðanmálsgrein við sögu
íslands á öndverðri 18. öld. Heitrof amt-
manns við konuna sem elti hann yfir hafið
og bar heinin á Bessastöðum er athurður til
þess fallinn að gefa ímyndunaraflinu hyr
undir vængi.
Skáldsaga Guðmundar Daníelssonar er
ákaflega herskjölduð, af sögulegri skáld-
sögu að vera. Framandlegu sögusviði, sem
þar er oft látið draga hálft hlass eða meira,
er lítil rækt sýnd. Málið gæti stundum ver-
ið beint úr nútímasögu, en vendist annað'
veifið yfir í skrúfað 18. aldar mál, svo sem
þegar talað er um „Eyrarbakkaskip, hvers
kaptuga er þegar búinn að finna og höndla
við hann uin reisuna."
Burðarásinn í sögunni er kona sú sem
þar er af einhverjum óútgrundanlegum ú-
stæðum nefnd llrafnhetta, í stað þess að
kalla liana sínu rétta nafni, og hún veldur
ekki því sem ú liana er lagt. Hrafnhetta
bókarinnar minnir helzt á verur þær sem
heilagir feður geta í ritum sínum og köll-
uðu succubi. Þegar meinlætasamar trúar-
lietjur uggðu sízt að sér í rekkjum sínum,
lioldguðust þar fagurlimaðar og ástþyrstar
kvenpersónur, sem gufuðu svo upp jafn-
skjótt og þær höfðu fengið vilja sinn.
Hrafnhetta Guðmundar Daníelssonar minn-
ir einna helzt á þessar hreinræktuðu atlota-
verur, hún er raunverulegust í faðmi Fuhr-
manns, en þess á milli greiðist mynd henn-
ar öll í sundur og dofnar. Ásthitanum og
ráðríkinu sem Fuhrmann þolir ekki til
lengdar er allvel lýst, en persónurnar eru
ekki svo eftirminnilegar að þær nái föstum
tökum á hug lesandans.
Einhvernveginn finnst manni að höfund-
ur hefði getað gert þeiin hjónaleysunum
hetri skil. Það má meðal annars marka á
frásögninni af fundi þeirra Þorleifs Ara-
sonar og Hrafnhettu í kirkjugarðinum í
Kaupmannahöfn. Það er bezt gerði kaflinn
í bókinni.
Málfar og stíll sögunnar er leiðinlega
inishrestasamt. „Eitthvað á þessa leið mælti
hugur henr.ar," segir eitt sinn þar sem
304