Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Page 80

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Page 80
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR förum ekki dult með það, að við berjumst firir betri siðum í mannlegum samskipt- um. Við erum sakaðir um að list okkar lúti hagsmunum ríkisins — en það er first og fremst og einfaldlega vegna þess, að við er- um einlæglega sammála háleitum hugsjón- um þjóðfélags okkar. En það táknar hreint ekki, að við sjáum ekki erfiðleika og ágalla — að við gagnrínum ekki sjálfa okkur. Við berjumst við allt, sem truflar okkur og tef- ur. Markmið okkar hefur ævinlega verið bjart og fagurt. Þess vegna erum við ekki hræddir við að sína skuggahliðar. Þetta segja sovétskir kvikmindarar um hlutverk sitt. Þær kröfur, sem hið opinbera gerir til lista eru, að þær skuli vera sósíal- realistiskar. Og þá skulum við athuga hvað sósíal-realismi er. Sósíal-reaiismi er ekki einn einstakur stfll —- tjáningarmáti — segja þeir — held- ur skilningur okkar og skinjun á heimin- um. Hann veitir listamanninum frjálsar hendur í sköpun sinni með því einu skilirði, að hann síni sanna mind af lífinu, ekki í kirrstöðu heldur á hreifingu, — í fram- vindu og í díalektískri þróun þess. Þessi skilgreining nær skammt til út- skíringa á listum í Sovétríkjunum. Merg- urinn málsins er sá — að misvitrir mjög svo misvitrir menn túlka sósíalrealisma á mismunandi hátt. Sumir líta svo á að sósí- al-realismi verði að sína í hverju verki hetju, sem sé afbragð annarra manna og skúrkurinn fái ævinlega makleg málagjöld firir fólsku sína. Aðrir segja, að þetta sé ekki svona einfalt — sína verði lífið í fram- vindu, en það tákni ekki endilega, að ævin- lega hljóti öll vandamál að verða leist í hverju verki, en það verði að sína framá að þau munu leisast, því framvinda sósíalism- ans tákni endalok vandkvæða allra. Svo eru þeir sem segja að sósíal-realism- inn sé einfaldlega öll sú list, sem sínir sanna mind af lífinu og hefur mannbætandi áhrif í víðustu merkingu. Og það eru mikil umbrot í þjóðfélaginu — ekki sfst á listasviðinu. Kreddukarlar frá Stalíntímunum sitja enn alltof víða og hamla framþróun — og segja má að deilt sé og það all fast um hverja mind, sem gerð er og eitthvað gildi hefur. Og þá skulum við snúa okkur að mind- unum sjálfum. Ég er ekkert að segja ikkur frá lélegum mindum. Það er nóg að taka það fram, að í Sovétríkjunum einsog reind- ar alls staðar annars staðar eru lélegar mindir alltaf miklu fleiri en góðar. Helsta mein lélegra minda firir austan er þetta gamla kredduviðhorf, að sannleiks og lista- gildi hljóti að vera í lagi, ef boðskapurinn er réttur. Mig langar til að segja ikkur frá nokkrum mindum, sem gerðar hafa verið nílega og drepa þá um leið á deilur þær, sem sprottið hafa upp í kringum þær. Kvik- mind, sem einn af eldri leikstjórunum, Ræs- man, gerði í firra og heitir: „Ef þetta er ást?“ varð mjög umdeild. Mindin fjallar um unglinga svona 18—19 ára í síðasta bekk í skólanum. Þau eru skotin í hvort öðru, skiptast á eldheitum ástarbréfum og allt er þetta ósköp saklaust. Gömul kennslukona finnur af tilviljun eitt af þess- um bréfum og siðprútt hjarta hennar verð- ur skelfingu lostið. Hún sér þama niður í hildípi siðspillingar. Við svo búið má ekki standa, hún tekur til sinna ráða. Næsta dag skrópa elskendumir ungu í skólanum og fara í þess stað útí skóg. Þegar þau koma heim eru margir nábúar samankomnir í húsgarðinum, og hafa haft spurnir af þessu tiltæki, og finnst nú óskammfeilnin vera makalaus — skrópa og stökkva útí skóg. Og hvað vom þau að gera útí skógi? Móð- ir stúlkunnar rekur henni löðrung, þegar þær hittast þarna mæðgumar. Það eru haldnir fundir í skólanum með kennurum 70
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.