Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Síða 80

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Síða 80
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR förum ekki dult með það, að við berjumst firir betri siðum í mannlegum samskipt- um. Við erum sakaðir um að list okkar lúti hagsmunum ríkisins — en það er first og fremst og einfaldlega vegna þess, að við er- um einlæglega sammála háleitum hugsjón- um þjóðfélags okkar. En það táknar hreint ekki, að við sjáum ekki erfiðleika og ágalla — að við gagnrínum ekki sjálfa okkur. Við berjumst við allt, sem truflar okkur og tef- ur. Markmið okkar hefur ævinlega verið bjart og fagurt. Þess vegna erum við ekki hræddir við að sína skuggahliðar. Þetta segja sovétskir kvikmindarar um hlutverk sitt. Þær kröfur, sem hið opinbera gerir til lista eru, að þær skuli vera sósíal- realistiskar. Og þá skulum við athuga hvað sósíal-realismi er. Sósíal-reaiismi er ekki einn einstakur stfll —- tjáningarmáti — segja þeir — held- ur skilningur okkar og skinjun á heimin- um. Hann veitir listamanninum frjálsar hendur í sköpun sinni með því einu skilirði, að hann síni sanna mind af lífinu, ekki í kirrstöðu heldur á hreifingu, — í fram- vindu og í díalektískri þróun þess. Þessi skilgreining nær skammt til út- skíringa á listum í Sovétríkjunum. Merg- urinn málsins er sá — að misvitrir mjög svo misvitrir menn túlka sósíalrealisma á mismunandi hátt. Sumir líta svo á að sósí- al-realismi verði að sína í hverju verki hetju, sem sé afbragð annarra manna og skúrkurinn fái ævinlega makleg málagjöld firir fólsku sína. Aðrir segja, að þetta sé ekki svona einfalt — sína verði lífið í fram- vindu, en það tákni ekki endilega, að ævin- lega hljóti öll vandamál að verða leist í hverju verki, en það verði að sína framá að þau munu leisast, því framvinda sósíalism- ans tákni endalok vandkvæða allra. Svo eru þeir sem segja að sósíal-realism- inn sé einfaldlega öll sú list, sem sínir sanna mind af lífinu og hefur mannbætandi áhrif í víðustu merkingu. Og það eru mikil umbrot í þjóðfélaginu — ekki sfst á listasviðinu. Kreddukarlar frá Stalíntímunum sitja enn alltof víða og hamla framþróun — og segja má að deilt sé og það all fast um hverja mind, sem gerð er og eitthvað gildi hefur. Og þá skulum við snúa okkur að mind- unum sjálfum. Ég er ekkert að segja ikkur frá lélegum mindum. Það er nóg að taka það fram, að í Sovétríkjunum einsog reind- ar alls staðar annars staðar eru lélegar mindir alltaf miklu fleiri en góðar. Helsta mein lélegra minda firir austan er þetta gamla kredduviðhorf, að sannleiks og lista- gildi hljóti að vera í lagi, ef boðskapurinn er réttur. Mig langar til að segja ikkur frá nokkrum mindum, sem gerðar hafa verið nílega og drepa þá um leið á deilur þær, sem sprottið hafa upp í kringum þær. Kvik- mind, sem einn af eldri leikstjórunum, Ræs- man, gerði í firra og heitir: „Ef þetta er ást?“ varð mjög umdeild. Mindin fjallar um unglinga svona 18—19 ára í síðasta bekk í skólanum. Þau eru skotin í hvort öðru, skiptast á eldheitum ástarbréfum og allt er þetta ósköp saklaust. Gömul kennslukona finnur af tilviljun eitt af þess- um bréfum og siðprútt hjarta hennar verð- ur skelfingu lostið. Hún sér þama niður í hildípi siðspillingar. Við svo búið má ekki standa, hún tekur til sinna ráða. Næsta dag skrópa elskendumir ungu í skólanum og fara í þess stað útí skóg. Þegar þau koma heim eru margir nábúar samankomnir í húsgarðinum, og hafa haft spurnir af þessu tiltæki, og finnst nú óskammfeilnin vera makalaus — skrópa og stökkva útí skóg. Og hvað vom þau að gera útí skógi? Móð- ir stúlkunnar rekur henni löðrung, þegar þær hittast þarna mæðgumar. Það eru haldnir fundir í skólanum með kennurum 70
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.