Tímarit Máls og menningar - 01.09.1973, Blaðsíða 24

Tímarit Máls og menningar
valdaaSili, sem krefst hlýðni og undirgefni gegnvart mætti vélabáknsins,
þ. e. a. s. undirgefni gagnvart þeim sem ráSa notkun tækninnar. Tæknin
sjálf er orSin máttugt drottnunartæki og verSur sífellt máttugra eftir því
sem hún færir rækilegri sönnur fyrir afkastagetu sinni og nær meira valdi
yfir verSmætadreifingunni. Þannig þjónar hún hlutverki drottnarans.
HiS siSfræSilega vandamál byltingarinnar er sambandiS milli aSferSa
hennar og takmarks. Tilgangurinn helgar meSaliS í vissum skilningi, þ. e.
þegar unnt er aS sýna framá, aS útkoman leiSi til framfara mannsins í frelsis-
átt. Þetta eina réttlætanlega takmark krefst þess, aS fyrir hendi séu aSstæSur,
sem auSvelda og flýta fyrir því, aS þaS nái fram aS ganga. Og þegar um þaS
er aS ræSa aS skapa þessar aSstæSur, þá er unnt aS réttlæta fórnir á sama
hátt og sagan hefur réttlætt fórnir allt frá upphafi. En þetta samband milli
markmiSs og leiSa er díalektískt. Tilgangurinn verSur ætíS aS vera leiSar-
ljós, þegar kúgunaraSferSum er heitt. En hversu skynsamleg, nauSsynleg og
frelsandi sem byltingin kann aS vera — þá krefst hún jafnan valdbeitingar.
Saga án valdbeilingar er þjóSfélagslegt takmark, sem enn er eftir aS berjast
fyrir. Sem stendur virSist þó valdbeilingu beitt í andstæSum tilgangi meS
sýnilegum árangri.
(Fyrirlestur, haldinn viS University of Kansas, 1964).
Arthúr Björgvin og Friðrik Haukur Hallsson þýddu
134